Tiroid bezi, Adam elmasının hemen altında boyunda bulunan bir bezdir. Tiroid bezi, metabolizmayı düzenleme, gıdayı enerji haline getirme süreci gibi bedensel işlevleri düzenlemeye yardımcı olan hormonları salgılar. Ayrıca kalp atış hızı, solunum, sindirim ve psikoloji üzerinde de etkili bir bezdir. Tiroid bezinin büyümesine guatr denir. Tirotoksikoz ve Hipertiroidi olarak da bilinen zehirli guatr ise tiroid hormonu, aşırı çalıştığında, aşırı hormon ürettiğinde meydana gelir. Zehirli guatr’a halk arasında iç guatr da denir. Yani tiroid hormonlarının kanda çok aşırı miktarda bulunması nedeniyle bunların vücutta sebep olduğu sorunlar sonucunda ortaya çıkar. Zehirli guatr, normal guatr hastalığının ilerlemiş halidir. Genellikle yaşlı erişkinlerde görülür. Risk faktörleri, kadın olmak ve 55 yaşın üzerinde olmaktır. Bu rahatsızlıkla çocuklarda da nadiren karşılaşılabilir.

Zehirli guatr (Tirotoksikoz ve Hipertiroidi) nedenleri

Yoğun stres

Aşırı üzüntü hissi duyma (Özellikle, ölüm, işten çıkarılma ve deprem gibi üzüntü verici şeylerden sonra görülebilir)

Basedow-Graves hastalığı

Toksik adenom (Fazla hormon salgılayan tek nodül)

Toksik multinoduler guatr

Tiroiditler (Tiroid iltihabları)

Dışarıdan ilaç olarak fazla tiroid hormonu alınması

Zehirli guatr belirtileri

Yorgunluk, halsizlik, güçsüzlük

Ellerde titreme

Ani kilo kaybı

Kalpte çarpıntı

Sık sık büyük tuvalete çıkma

Isıya karşı hassasiyet

İştahta artış

Kızarık gözler, göz kapaklarında şişme

Aşırı terleme

Gözlerin dışa doğru büyümesi

Adet düzensizliği

Kas krampları

Sinirlilik, şiddetli öfke hali

Huzursuzluk

Kilo kaybı

Saç dökülmesi

Avuç içlerinde terleme

Bulantı kusma

Zehirli guatr nasıl teşhis edilir, hangi testler yapılır?

Zehirli guatr’da fiziksel muayenede tiroidlerde bir veya daha fazla nodülle karşılaşılır. Kalp atışında hızlanma da görülebilir.

Zehirli guatr teşhisi için yapılabilecek diğer testler şunlardır;

• Serum tiroit hormonu seviyeleri (T3, T4)
• Serum TSH (tiroid uyarıcı hormon)
• Tiroid alımı ve taraması veya radyoaktif iyot alımı
• Tiroid ultrasonografisi

Zehirli guatr tedavisi

Zehirli guatr, kapsamlı tetkikler yapıldıktan sonra radyoaktif iyot ile ameliyatsız olarak tedavi edilebilir. Amerikan ekolüne göre tek seçenek radyoaktif iyottur. Ancak, ameliyat sonrasında veya radyoaktif iyot sonrasında hastaların ömür boyunca tiroid hormonu kullanması zorunludur.

Basedow-Graves hastalığı, toksik adenom ve toksik multinodüler guatr, şayet ameliyat için ciddi bir engel yok ise cerrahi müdahale ile tedavi edilirler. Cerrahi müdahale mümkün olamıyor ise “Radyo-aktif iyot” ile tedavi yapılabilir.

Zehirli guatrda tepeden tırnağa bütün fonksiyonlar çok hızlı çalışmaktadır. Kalp aşırı çalışır, vücudun ısı üreten merkezi çok aşırı çalışır. Çoğu zaman koma meydana gelebilir. Çünkü bütün sistemler gereksiz yere fazla çalışmaktadır. Zehirli guatr tedavisi, tiroid hormonlarının salgısını azaltabilecek ilaçlarla da yapılabilecek bir durumdur.

Zehirli guatr için antitiroid ilacı kullanımı da olası tedavi yöntemlerindendir. Ülkemizde iki adet antitiroid ilaç bulunmaktadır. Bunlar ‘propylthiourasil’ ve ‘methimazole’dur. Hastalığın alevlenmesini frenleyebildiği gibi cerrahi tedaviye ya da radyoaktif iyot tedavisine hazırlamak amacıyla da kullanılmaktadır. Bu ilaçları kullanmadan önce, hastaların bu ilaçları aylarca-yıllarca kullanmaları gerekebileceği ve tedavi kesildiğinde her iki hastadan birinde hastalığın tekrar alevlenebileceği mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

Zehirli guatr tedavisi için ameliyat tercih edilecekse, hastanın tiroid hormonlarının geçici olarak normal döndürülmesi gerekir; aksi halde hasta genel anestezi alınca kalbi dayanmayabilir ve kalp ritmi bozulur, yetmezliğe girebilir. Çok ciddi bu kalp komplikasyonları nedeniyle hastaların ameliyatta vefatı bile söz konusu olabilir.

Zehirli guatr tedavisi için yapılan ameliyatta ses tellerine giden sinirlerin (laringeal rekürren sinirler) zarar görmesi, kopması, kesilmesi sonucu ses telleri felç olabilir ve ameliyat sonrasında hasta sesini kaybedebilir. Bir insanda 2 adet ses teli vardır; eğer birine giden sinir hasarlanırsa, hastanın tek bir ses teli felç olur, sesi kısılır ve kalitesi bozulabilir ancak eğer her iki ses teline giden sinir ameliyat sırasında hasar görürse hastadaki her iki ses teli de felç olur ve hasta konuşamaz. Ayrıca, bir veya iki ses teli felcinde hastanın uyku sırasında solunumu bozulur, ameliyattan sonra hasta gece uyurken beyine giden oksijen azaldığı için uyku düzeni de bozulabilir. Bu belirtiler, zaman içinde kısmen azalır ama tamamen geçmez.

Zehirli guatr tedavi edilmezse ne olur?

Zehirli guatr son derece ciddi bir hastalıktır. Şayet tedavi geciktirilirse hastalarda özellikle kalp damar sisteminde bozukluklar meydana gelir. Kalpde ritm bozukluğu, kalp büyümesi, kalp yetmezliği, yüksek tansiyon gibi. Hastalarda tiroid krizi sonucu ani ölümler görülebilir.