Tükürük bezi taşı tükürükte bulunan kristalleşmiş bir kimyasaldır. Bu taşlar tükürük kanalında oluşur ki bu da kanalın tıkanmasına yol açar.Her yaşta ortaya çıkabilmesine rağmen, daha çok 40 yaşın üstündeki kişilerde görülür. İnsanlarda rastlanan taşların çoğu tükürüğün içindeki kalsiyumun kristalleşerek sertleşmiş halinden başka bir şey değildir. Bu taşların boyutu 1 milimetreden birkaç santimetreye kadar değişmektedir. Çoğu zaman (%90 oranında) taşların boyutu 10 milimetreden küçüktür.

Ağzımızda 3 ana tükürük bezi bulunmaktadır. Bir takımı çene kemiğinin iki tarafında, ağzın arka kısmına yakın olarak bulunur. Bunlara çene altı tükürük bezleri (submandibüler) denir. Bundan başka yüzde, kulakların ön tarafında bulunan tükürük bezleri de vardır. Bunlara ise kulak önü tükürük bezleri (parotis) denir. Tükürük bezi taşı problemleri çoğunlukla çene altı bezlerinde ortaya çıkar. Tükürük bezi taşları olanların yüzde 25’inde birden fazla taş bulunmaktadır.

Tükürük bezi taşı alınmazsa ne olur? Tükürük bezi taşı genellikle tükürük bezi bölgesindeki ağrı ve şişlik ile anlaşılır. Çoğu zaman bu durum yemek esnasında farkedilir. Çünkü tükürük bezi taş ile kapalı olduğu için tükürük akışına izin vermemektedir. Bu ağrı genellikle yemekten bir ya da iki saat sonrasına kadar devam edip zaman zaman tükürük akışının tıkanması ile daha da şiddetlenir. Bu durum taşın tükürük bezini tamamen engellemesi ile ortaya çıkar. Bununla birlikte tükürük bezinin tamamen tıkalı olmadığı zamanlar da vardır. Bu durumda kişinin yaşadığı belirtiler daha hafif olmaktadır.

Belirtiler şöyle sıralanabilir:

• Süreki olmayan bir donuk ağrı
• Tükürük bezinin şişmesi: Tükürük bezi tamamen tıkalı değilse şişlik büyük olmayabilir
• Tükürük bezinin enfeksiyon kapması: Kötü kokulu bir akıntıya sebep olarak mide bulantısına yol açabilir.

Bazı insanlar tükürük bezi taşı olmasına rağmen hiçbir belirti göstermeyebilirler. Ancak başka bir sebep ile çekilen ağız röntgeni ile fark edilmesi mümkündür.

Tükürük içerisinde kristalleşebilen bazı kimyasallar vardır. Bunlar çoğu zaman Kalsiyum Fosfat ve Kalsiyum Karbonattır. Bu kimyasallar kristalleştiğinde ağızdaki tükürük bezini tıkayan taşlara dönüşürler. Bu taşlar tükürük bezlerinden tükürük salınmasını engelleyerek tükürüğün çıkmasını önlediği için ağrı ve şişkinliğe sebep olur. Kimyasalların kristalleşmesinin farklı sebepleri vardır. Fakat doktorların genel olarak baktığı sebepler şunlardır:

• Tansiyon düzenleyici ilaçlar ya da alerji ilaçları (antihistaminik) gibi vücudun salgıladığı tükürük miktarını azaltan ilaçların kullanımı
• Kişinin su alımının azalması ile tükürük yoğunluğunun artışı
• Tükürük üretiminin aniden azalması

Tükürük Bezi Taşının farklı tedavi yöntemleri vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

Probing
Küçük bir alet yardımı ile taşın ağız içerisine doğru çıkarılması işlemidir.

Siyalendoskopi
Tükürük bezlerinin ince kanallarına küçük kameralarla girilmesi işlemi siyalendoskopi olarak isimlendirilmektedir. Eğer taş görülebiliyorsa küçük bir cımbız yardımı ile alınır. Çoğu zaman bu yöntem taş çıkarmada yeterli olmaktadır. Eğer taş bu şekilde çıkarılamayacak kadar büyükse küçük parçalara bölünerek her parça ayrı ayrı çıkarılır.

Cerrahi Operasyon
Bazı durumlarda küçük bir cerrahi operasyon ile alan kesilerek taş çıkarılabilmektedir. Fakat günümüzde siyalendoskopi yönteminin yaygınlaşması ile bu yöntem fazla uygulanmamaktadır.

Şok Dalga Tedavisi
Şok dalga tedavisi boyutu daha büyük olan taşlar üzerinde uygulanmaktadır. Fakat bu tükürük bezi taşı tedavisinde çok yaygın olarak kullanılan bir yöntem değildir.Bu yöntemde taşlar küçük parçalara bölündükten daha sonra siyalendoskopi yöntemi uygulanarak çıkarılır.

Çoğu vakada taş çıkarıldıktan sonra tekrar görülmez. Bununla birlikte bazı vakalarda taş çıkarıldıktan sonra tekrarlanma durumu söz konusu olup, tedavinin tekrarı gerekebilmektedir.