Tiroid bezi, boyunda bulunan ve vücut metabolizmasını, vücut gelişimini kontrol eden tiroid hormonların salgılayan kelebek şeklindeki bezdir. Tiroidit (tiroid bezi iltihabı) vakalarında bu hormonları salgılayan hücreler zarar görürse tiroid hormonu azlığı oluşabilir. Bu durumda aşağıdaki hipotiroidi (tiroid düşüklüğü) belirtileri ortaya çıkabilir:

• Aşırı yorgunluk, fiziksel aktivitede dayanıksızlık
• Kilo artışı
• Kabızlık
• Cilt kuruluğu
• Depresyon

Tiroidit, tiroid bezi hücrelerinde çok hızlı yıkıma yol açarsa tiroid bezindeki tiroid hormonu depolarının sızdırmasına yol açabilir. Bu durumda hipertiroidi (tiroid hormonu fazlalığı) ile aynı etkileri taşıyan tirotoksikoz (tiroid zehirlenmesi) belirtileri ortaya çıkabilir. Bazıları şunlardır:

• Kaygı bozuklukları, huzursuzluk hali
• Uyku sorunları
• Aşırı hareketlilik
• Çarpıntı veya taşikardi gibi kalp sorunları
• Kilo kaybı

Not: Tirotoksikoz ve hipertiroidi arasında fark vardır. Tirotoksikozda tiroid depoları azaldığı zaman hastalık evirilerek hipotiroidiye (tiroid düşüklüğü) dönüşebilir. Hipertiroidi ise aynı belirtilerle devam edebilir.

1) Haşimato Hastalığı

Haşimato hastalığı, tiroid bezi iltihabının en sık karşılaşılan nedenidir. Bu hastalıkta vücudun bağışıklık sistemi hatalı hareket ederek sağlıklı tiroid bezi hücrelerine saldırmaktadır. Bu tarz hastalıklara otoimmun hastalık denmektedir. Sonuçta hipotiroidi belirtileri ortaya çıkar.

• Bu hasar tiroid bezi şişmesine (guatr) yol açabilir.
• Yavaş ilerleyen bir hastalık olduğu için belirtileri yıllar sonra ortaya çıkabilir.
• 30-50 yaş arasındaki kadınlarda daha sık görülmektedir.
• Tip 1 şeker hastalığı ve Addison hastalığı ile ilişkili olduğu saptanmıştır.

Haşimato hastalığının neden ortaya çıktığı bilinmiyor. Genetik faktörlerin etkisi olduğu düşünülüyor.

Tiroiditin aşağıdaki türleri de otoimmun etkilerle ortaya çıkmaktadır:

Lohusalık tiroiditi: Doğumdan sonraki ilk altı ay içerisinde ortaya çıkarak tirotoksikoz belirtilerine yol açabilir. Çoğu vaka doğumdan bir yıl sonra tamamen iyileşir.

Sessiz Tiroidit: Ağrısız tiroidit de denir. Lohusalık tiroiditine çok benzerdir, ancak hem kadınlarda hem de erkeklerde görülebilir. Neden ortaya çıktığı bilinmiyor.

2) Bulaşıcı Hastalıklar

Grip, nezle, kabakulak gibi virüs kaynaklı iltihaplar subakut tiroidit’e (De Quervan tiroiditi) neden olabilir.

• Tirotoksikoz belirtilerine yol açabilir, farklı olarak subakut tiroidit vakalarında boyunda ateş ve ağrı görülebilir.
• Birkaç gün içinde hastalık belirtileri yatışacaktır. Sonrasında ise tiroid bezleri tamamen iyileşene kadar (birkaç hafta) hipotiroidi belirtileri ortaya çıkabilir.
• Subakut tiroiditi çok nadiren kalıcı hipotiroidiye yol açar.

Bulaşıcı Tiroidit: Çok nadiren görülür. Bakteriler yüzünden tetiklenir. Tiroid bezinin gelişimi ile ilgili sorunlar yüzünden veya bağışıklık sistemi zayıflığından kaynaklanabilir. Hipotiroidi veya hipertiroidi belirtilerine yol açabilir.

3) Bazı İlaçlar

Aşağıdaki ilaçlar tiroid bezi iltihabına yol açabilir:

• İnterferon
• Amiodoron
• Lityum
• Sunitinib ve kanser tedavisinde kullanılan bazı diğer ilaçlar

İlaçlar bırakıldıktan sonra tiroidit iyileşmeye başlayacaktır, ancak doktorunuza danışmadan ilaçlarınızı kullanmayı bırakmamalısınız.

4) Radyasyon

Hipertiroidi vakalarında kullanılan radyoaktif iyot tedavisi tiroid bezinde hasara ve tiroidite yol açabilir. Kanser vb. nedeni ile boyun yakınlarına alınan radyasyon tedavisi de benzer etkiye yol açabilir.

• Sonuçta hipotiroidi veya hipertiroidi ortaya çıkabilir.
• Hipotiroidiye neden olduysa bu durum genellikle kalıcı olur. Ömür boyu ilaç tedavisi gerektirebilir.

1) İlaç Tedavisi

Hipotiroidi
Haşimato hastalığını tamamen yok eden bir tedavi bulunmamaktadır. Haşimato hastalığında ve diğer hipotiroidi vakalarında aşağıdaki ilaçlar kullanılabilir:

• Levotiroksin: Sentetik (yapay) tiroid hormonu
• Triiyodotironin (T3): Genellikle levotiroksin ile birlikte önerilir.
• Bu ilaçların ömür boyu kullanılması gerekebilir.

Not: Hipertiroidi vakalarında tiroid önleyici ilaçlar kullanılırken, tirotoksikoz vakalarında bu ilaçlar önerilmez.

Subakut tiroidit
Çarpıntı ve titremeler içim beta bloker ilaçlar kullanılabilir.

• Ağrıyı gidermek için aspirin, ibuprofen gibi ilaçlar kullanılabilir.
• Şiddetli vakalarda prednizon gibi steroit ilaçlar gerekebilir.

Bulaşıcı tiroidit
Antibiyotikler kullanılır. Steroit içermeyen iltihap gidericiler de önerilebilir.

2) Cerrahi Müdahale

Tiroid bezi iltihabı vakalarında tiroidektomi adı verilen ameliyatla tiroid bezinin tamamı veya bir kısmı alınabilir. Aşağıdaki durumlarda ameliyat söz konusu olabilir:

• Bazı hipertiroidi vakalarında
• Haşimato hastalığı guatra yol açmışsa
• Tiroid kanserinden şüphe ediliyorsa

3) Diğer Tedaviler

Kalıcı hipertiroidiye yol açan tiroid bezi iltihaplarında radyoaktif iyot tedavisi uygulanabilir. Bu tedavi tirotoksikoz vakaları için kullanılmaz.

• Tiroid hormonlarının üretiminde iyot minerali kullanılır. Günde yaklaşık 150 mikrogram iyot sağlayacak dengeli bir beslenme programı uygulanmalıdır.