Prolaktin hormonu beyin tabanında yer alan hipofiz bezi (ön hipofiz) tarafından salgılanmaktadır. Kadınlarda doğum sonrası süt salgılanmasının uyarılması ve devam ettirilmesinde görevlidir. Bundan dolayı “süt hormonu” olarak da bilinir. Gebelik ve emzirme dönemi dışında yükselmesi çeşitli sağlık sorunlarına yol açar.

Prolaktin Hormonu Normal Değeri

• Yetişkin Erkekte : 0 – 20 ng/mL
• Yetişkin Kadında : 0 – 25 ng/mL
• Hamile Kadında : 20 – 400 ng/mL

Prolaktin Testi Neden Yapılır?

• Anormal meme akıntısını araştırmak için
• Kadınlarda adet gecikmesi ve adet olamama nedenini araştırmak amacıyla
• Kısırlık nedeninin araştırılması amacıyla
• Erkeklerde cinsel isteksizlik ve cinsel işlev bozukluğunu araştırması amacıyla

Prolaktin Hormonu Neden Yükselir?

Prolaktin hormonu yüksekliği çeşitli ilaçlara, bazı fizyolojik durumlara ve bazı hastalıklara bağlı gelişebilir.

Hipofiz Tümörü (Adenom)

Hipofiz bezi, prolaktin başta olmak üzere birçok hormonun salgılandığı bir merkezdir. Bu bölgede gelişen tümörler bazı hormonların aşırı salgılanmasına neden olabilir.

Hipofiz bezinde prolaktin hormonu salgılayan tümörlere(adenomlara) prolaktinoma adı verilir. Prolaktinomoda, kan prolaktin seviyelerinin 200 ng/ml’den yüksek olması beklenir. Bunlar hipofiz bezinde en sık görülen hormon salgılayıcı tümörlerdir. Tümör çapı 1 cm’den büyükse makroadenom, 1 cm’den küçükse mikroadenom ismini alır.

Hipofiz bezindeki bazı tümörler ise hormon salgılamadığı halde, büyüklüğü nedeniyle çevre yapılara bası yaparak prolaktin yüksekliği yapabilirler.

İlaçlar

Prolaktin hormonu yüksekliğinin en sık nedenlerinden birisi ilaçlardır. Pek çok ilaç bu hormonun seviyelerinde artışa neden olabilir. Bunlardan bazıları;

• Doğum kontrol ilaçları, östrojen veya testesteron içeren ilaçlar
• Alerji ilaçları (antihistaminikler)
• Morfin tarzı ilaçlar (opiyatlar)
• Bazı antidepresan ilaçları (MAO inhibitörleri, SSRI, trisiklikler), antipisikotikler
• Verapamil içeren bazı kalp ilaçları
• Amfetamin
• Anestezik ilaçlar.
• Metoklopramid: Bulantı için çok sık kullanılan bir ilaçtır.
• Bazı mide koruyucuları: simetidin, ranitidin.

Stres

Aşırı fiziksel yada psikolojik stres, prolaktinin yükselmesine neden olabilir. Aşırı egzersiz, ciddi travmalar, ciddi hastalık hali veya ameliyatlar bunlardan bazılarıdır.  Stres, hafif veya orta dereceli yükselmelere neden olur.

Diğer Nedenler

• Akromegali: Hipofiz tümörüne bağlı büyüme hormonunun aşırı salınımı sonucu oluşan bir hastalıktır. Hipofiz bezindeki bu tümörlerin bir kısmı prolaktinin salınımını arttırmaktadır.
• Tiroid bezinin yetersiz çalışması (hipotiroidi)
• Kronik karaciğer hastalığı, siroz
• Böbrek yetmezliği, özellikle çinko yetmezliği ile birlikte
• Meme başının sürekli olarak uyarılması: meme sorunları, meme ucuna takılan halka (piercing)
• MS (Multiple Skleroz) hastalığı
• Sarkoidoz hastalığı, hipotalamus hastalıkları
• Polikistik Over Sendromu
• Boş sella sendromu
• Böbrek üstü bezi yetmezliği
• Hamilelik
• HIV Enfeksiyonu
• Lupus Hastalığı (SLE)
• Konjestif Kalp Yetmezliği
• Şeker düşüklüğü
• Kafa travması sonrası

Bazı yüksekliklerin nedeni bilinmemekte ve idiopatik olarak adlandırılmaktadır.

Prolaktin Yüksekliği Belirtileri

Erkeklerde ve kadınlarda farklı belirtiler görülür. Prolaktinin yükselmesi erkeklerde testesteronun, kadınlarda ise östrojenin azalmasına neden olur. Bunun sonucunda aşağıdaki belirtiler ortaya çıkar.

Kadınlarda Prolaktin Yüksekliği Belirtileri

• Adet gecikmesi
• Adet görememe
• Kısırlık (infertilite)
• Emzirme olmaksızın memeden süt gelmesi (galaktore)
• Anksiyete, depresyon
• Sıcak basması, ağrılı cinsel ilişki
• Yüz ve vücut kıllarında anormal gelişim

Erkeklerde Prolaktin Yüksekliği Belirtileri

• Libido kaybı, cinsel istekte azalma
• Cinsel işlev bozukluğu, sertleşme sorunları
• Memelerde büyüme (jinekomasti) ve çok nadir olarak memeden süt salgısının gelmesi

Hipofiz bezindeki büyük tümörlerin bası yapması sonucu baş ağrısı, görme sorunu ve görme alanı problemleri görülebilir.

Prolaktin Hormonu Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavi, yükseklik nedenine göre yapılmaktadır. İlaçlara bağlı yükseklikte ilaçların kesilmesi veya değiştirilmesi, strese bağlı durumlarda stresin ortadan kaldırılması gerekir. Tiroid, karaciğer veya böbrek hastalıklarında ise yine bu hastalıklara yönelik tedavi verilir.

Hipofiz tümörüne (adenom) bağlı yüksekliklerde tedavide çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. İlaçlar dışında ameliyat ile tümörün çıkarılması diğer bir seçenektir.

Hipofiz tümörüne bağlı prolaktin hormonu yüksekliği, dopamin agonisti denilen ilaçlarla tedavi edilir. Bu ilaçlar beyinde dopamin benzeri etkiler oluştururlar. Kabergolin ve Bromokriptin bu amaçla kullanılan ilaçlardır. Kabergolin daha etkili olması ve yan etkilerinin daha az olması nedeniyle ilk tercih edilen ilaçtır. Bu ilaçlar hastaların çoğunda prolaktinin normale dönmesini ve tümörün küçülmesini sağlar. Bu ilaçlar bulantı, sersemlik, uyku hali başta olmak üzere bir dizi yan etkiye neden olabilirler.

İlaçlara rağmen gerilemenin olmadığı durumda cerrahi tedavi kullanılabilir. Radyasyon tedavisi en son seçenek olarak kullanılmaktadır.