PKOS yani Polikistik Over Sendromu, hastalığı veya Stein-Leventhal sendromu, kadınlarda yumurtalıklarda çok sayıda kistlerle giden hormonal bir sorundur.

Bu hastalıkta kadının yumurtalıklarında çok sayıda küçük kist mevcuttur ama çeşitli nedenlerle de yumurtalıklarda kistler olabilir, PKOS tanısını koymada önemli olan, kistlerin varlığı yerine semptomların karakteristik özellikleridir.

“Özel Hayat Hastanesi’nden Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op.Dr.Nazmiye ŞENTÜRK” Polikistik Over Sendromu’nu anlattı.

PKOS kadınların % 5-10’unda görülür ve kadınlarda kısırlığın en yaygın nedenidir.

Ergenlik döneminde adet düzensizlikleri ile başlayabilir ve infertilite, aşırı kıllanma gibi belirtiler ortaya çıktığı zaman tanı konur.

Bütün etnik kökenden kadınları etkileyebilir.

 

Polikistik over sendromunun belirtileri nelerdir ?

PKOS’un başlıca bulguları ve semptomları menstrüel bozukluklar ve artmış androjenler yani erkeklik hormon seviyeleri ile ilgilidir.

Menstrüel bozukluklar normal menstrüasyonun gecikmesini (primer amenore), menstrüel periyodların daha az olmasını (oligomenore) veya menstrüasyonun üç aydan fazla süredir olmamasını (sekonder amenore) içerebilir.

Menstrüel sikluslar anovulasyon yani yumurtlamamayla gidebilir ve ağır kanamalara neden olabilir.

Artmış androjen seviyeleri  ile ilgili belirtiler arasında akne, hirsutizm yani vücutta aşırı kıl büyümesi ve erkek tipi saç dökülmesi sayılabilir.

Diğer PKOS belirtileri şunlardır:

Obezite ve kilo artışı
Yüksek insülin seviyeleri ve insülin direnci
Yağlı cilt
Kepeklenme
Kısırlık
Deride renk değişimleri
Yüksek kolesterol
Yüksek kan basıncı ve
Yumurtalıklarda çok sayıda küçük kist.

Düzensiz veya menstrüel olmayan dönemler dışında, yukarıdaki belirtilerden ve işaretlerden hiçbiri PKOS’da bulunmayabilir.

PKOS’lu tüm kadınlarda menstrüel periyotlar düzensizdir veya olmaz. PKOS’lu kadınlar düzenli olarak ovülasyon yapamazlar, yani, her ay bir yumurta bırakamazlar. Bu nedenle genellikle gebelik yaşamakta güçlük çekerler.

Polikistik over sendromuna neler sebep olur ?

PKOS’a neden olan şey kesin olarak net değildir ve muhtemelen genetik (kalıtsal) ve çevresel faktörlerin bir sonucudur. PCOS’lu kadınların çoğunlukla aynı durumda olan bir anne ya da kızkardeşi vardır.

PKOS’lu kadınların yumurtalıkları sıklıkla bir takım küçük kistler içerir, ama PKOS bulunmayan kadınlarda da benzer sayıda kist gelişebilir. Bu nedenle, kistlerin kendileri sorunun nedeni gibi gözükmemektedir.

Vücudun kan şekeri kontrol sisteminin bir arızası sıklıkla insülin direncine ve kan insülin seviyesinin yükselmesine neden olur ve PKOS’lu kadınlarda bu durum sık görülür. İnsülin direncinin PKOS gelişimiyle ilişkili olabileceğine inanılmaktadır.

PKOS’lu kadınların yumurtalıklarının androjenler olarak bilinen fazla miktarda erkeklik hormonu ürettiği de bilinmektedir. Erkeklik hormonlarının aşırı miktarda üretilmesi insülin üretimindeki anormalliklerin bir sonucu olabilir veya bunlarla ilgili olabilir.

PKOS’lu kadınlarda bir başka hormonal anormallik beyindeki hipofiz bezinden salınan ve hormon üretmek için yumurtalıkları uyarmakla görevli LH hormonunun aşırı üretilmesidir.

PKOS gelişiminde olası diğer faktörler, vücutta düşük düzeyde kronik bir inflamasyon olması ve fetal hayatta erkek hormonlarına maruz kalma olabilir.

PKOS nasıl teşhis edilir ?

Tanı, genellikle hastanın öyküsü, klinik bulgular, fizik muayene ve laboratuvar testlerine dayanır.

Düşük tiroit hormonu kan seviyeleri (hipotiroidizm) veya süt üreten hormon seviyelerinin (prolaktin) yükselmesi gibi benzer özelliklere sahip diğer hastalıkları dışlamak için ek testler yapılır.

Ayrıca, yumurtalık veya böbreküstü bezlerinin tümörleri, artmış androjen kan seviyelerine neden olabilir, bu da PKOS semptomlarını taklit eder.

Erkeklik hormonları olan DHEAS ve testosteron kanda yükselebilir. Ayrıca, LH seviyeleri de yükselir ve LH/FSH oranının 3 ve üzerinde olması PKOS lehine bir bulgudur.

Yumurtalıklardaki kistler ultrason ile görüntülenebilir.

Bilgisayarlı tomografi (BT taraması) ve manyetik rezonans görüntüleme (MR) gibi daha güçlü ve pahalı görüntüleme yöntemleri de kistleri tespit edebilir, ancak bunlar genellikle yumurtalık veya adrenal bez tümörleri gibi ilgili semptomlara neden olabilecek diğer durumların bulunduğu durumlar için kullanılır.

PKOS ile hangi koşullar veya komplikasyonlar arasında ilişki kurulabilir ?

PKOS’lu kadınlar, yüksek tansiyon, diyabet, kalp rahatsızlığı ve endometriyal yani rahim kanseri dahil birçok hastalık için daha yüksek risk altındadır.

Menstrüel ve hormonal düzensizlikler nedeniyle infertilite sık görülür. Yumurtlamanın olmaması nedeniyle progesteron salınımı azalır ve östrojen stimülasyonuna yol açar. Bu durum, bazı kadınlarda uzun süren uterin kanamalara neden olabilir.

Uterusun beklenmeyen östrojen stimülasyonu, endometriyum hiperplazisi ve endometriyum kanseri  gelişimi için bir risk faktörüdür.

Obezite PKOS ile ilişkilidir. PKOS ve obezite, yüksek tansiyon da dahil olmak üzere kardiyovasküler hastalık riskini artıracak metabolik sendrom geliştirme riski ile ilişkilidir.

PKOS’lu kadınlarda prediyabet ve tip 2 diyabet gelişme riski, özellikle ailelerinde diyabet öyküsü varsa artmaktadır. Birçok çalışma, PKOS’lu kadınların anormal LDL ve düşük HDL düzeylerine sahip olduklarını ve bununda kalp hastalığı riskini arttırdığını göstermiştir.

Cilt pigmentasyonundaki değişiklikler PKOS ile de ortaya çıkabilir. Akantozis nigricans, boyun, kolların altında veya kasıkta sıklıkla görülen kadifemsi, kahverengi ila siyah pigmentasyona işaret eder. Bu durum obezite ve insülin direnci ile ilişkilidir ve PKOS’lu bazı kadınlarda görülür.

PKOS için hangi tedaviler mevcuttur ?

PKOS tedavisi kısmen kadının yaşam evresine bağlıdır.

Doğum kontrolü isteyen genç kadınlar için doğum kontrol hapları, özellikle de düşük androjenik yan etkilere sahip olanlar düzenli adetlere neden olabilir ve rahim kanseri riskini önleyebilir.

Başka bir seçenek progesteron hormonu ile aralıklı terapidir. Progesteron tedavisi menstrüel periyotları indükleyecek ve rahim kanseri riskini azaltacaktır, ancak kontraseptif koruma sağlamayacaktır.

Akne veya fazla kıllanma için, spironolakton adı verilen bir diüretik reçete edilebilir. Eflornitin, kadınlarda yüzdeki kıl büyümesini yavaşlatmak için kullanılabilen bir krem ​​ilaçtır. Tüy dökücü kremler de diğer seçeneklerdir.

Hamilelik arzusu olan kadınlar için, klomifen adı verilen bir ilaç  yumurtlamayı başlatmak için kullanılabilir.

Buna ek olarak, kilo verme menstrüel siklusları normalleştirebilir ve genellikle PKOS’lu kadınlarda gebelik olasılığını artırır.

Gebeliği isteyen ve klomifen tedavisinde gebe kalamayan kadınlarda infertilite için diğer, daha agresif tedaviler (gonadotropin hormonları ve yardımcı üreme teknolojileri enjeksiyonu da dahil olmak üzere) gerekebilir.

Metformin (Glukofaj), tip 2 diyabet tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Bu ilaç insülini etkiler ve bir dizi PKOS semptomunu ve komplikasyonunu azaltmada faydalıdır.

Metforminin, PKOS’lu kadınlarda düzensiz adet dönemlerin yönetimi, ovülasyon indüksiyonu, kilo kaybı, tip 2 diyabetin önlenmesi ve gestasyonel diyabetin önlenmesinde yararlı olduğu gösterilmiştir.

PKOS ile ortaya çıkan obezite, çok sayıda ek tıbbi problemlere neden olabileceği için tedavi edilmelidir.

Son olarak, ovarian drilling olarak bilinen cerrahi bir prosedür, PKOS için başka tedavilere cevap vermeyen bazı kadınlarda ovülasyona neden olabilir. Bu prosedürde yumurtalık dokusunun küçük bir kısmı yumurtalık içine yerleştirilen bir iğne yoluyla verilen bir elektrik akımı ile tahrip edilir.