Hipertiroidi aşırı aktif bir tiroid bezinin fazla miktarda tiroid hormonu ürettiği ve kan dolaşımında bulunduğu durumlara denir. Birçok durum veya hastalık kanda tiroid hormonlarının yükselmesine yol açabilir.

“Özel Hayat Hastanesi Dahiliye Uzmanı Dr. Muhittin PEKUZ” Hipertiroidi hakkında bilgiler verdi.

Tiroid ve tiroid hormonları nedir ?

Tiroid bezi boyunda, adem elması dediğimiz büyük kıkırdağın altında yerleşmiş kelebek şeklinde bir bezdir. Vücudun metabolizmayla yani enerjiyi kullanması ve depolamasıyla ilişkili olan ve triodotironin (T3) ve tiroksin (T4) denilen iki adet hormon üretir.

Tiroid hormonları sırasıyla % 99.9 ile tiroksin (T4) ve % 0.1 ile triiodotironin (T3) den oluşur. T3 aslında en aktif tiroid hormonudur. T4’ün çoğu kan dolaşımında T3’e dönüştürülür.

Tiroid bezinin çalışması beyindeki hipofiz bezi tarafından düzenlenir.

 

Hipotalamus tirotropin salgılayan hormon (TRH) adı verilen ve tiroid uyarıcı hormonu (TSH) serbest bırakmak için hipofiz bezine sinyal gönderen bir hormon salmaktadır.

TSH da tiroid hormonlarını serbest bırakmak için tiroid bezine bir sinyal gönderir. Bu üç bezin herhangi birinin aşırı aktivitesi ile aşırı miktarda tiroid hormonları üretilebilir, böylece hipertiroidi ortaya çıkar.

Tirotoksikoz, herhangi bir nedenden dolayı kanda aşırı miktarda tiroid hormonunun neden olduğu tehlikeli bir durumdur. Tirotoksikoz, tiroid hormonunun aşırı alımıyla veya tiroid bezi tarafından fazla üretilmesinden kaynaklanabilir.

Hipertiroidi belirtileri nelerdir ?

Herhangi bir nedenle köken alan hipertiroidi, birkaç belirti ile kendini gösterir ama hafif hastalığa sahip hastalar genellikle herhangi bir belirti göstermezler.

70 yaşın üzerindeki hastalarda, tipik belirtiler ve semptomlar da olmayabilir.

Genel olarak, belirtiler hipertiroidi derecesi arttıkça daha belirgin hale gelir.

Belirtiler genellikle vücudun metabolik hızındaki artışla ilgilidir.

Sık karşılaşılan belirtiler şunlardır:

Aşırı terleme
Isıya tahammülsüzlük
Bağırsak hareketlerinde artma
Titreme
Sinirlilik, ajitasyon, endişe
Kalp çarpıntısı, düzensiz kalp atış hızı
Kilo kaybı
Yorulma, zayıflık
Konsantrasyon azalması
Düzensiz adet görme
İnce veya kırılgan saçlar
İnce cilt
Uyku bozuklukları

Daha yaşlı hastalarda, düzensiz kalp ritimleri ve kalp yetmezliği ortaya çıkabilir.

En şiddetli biçimde, tedavi edilmemiş hipertiroidi, yüksek tansiyon, ateş ve kalp yetmezliğini içeren bir durum olan “tiroid fırtınası” ile sonuçlanabilir.

Düşünce bozuklukları ve deliryum gibi zihinsel değişiklikler de ortaya çıkabilir.

Hipertiroidi nedenleri nelerdir ?

Hipertiroidiye neden olan bazı yaygın nedenler şunlardır:

Graves Hastalığı
Fonksiyonel adenom ve toksik multinodüler guatr
Aşırı tiroid hormon alımı
TSH’nin anormal sekresyonu
Tiroidit yani tiroid bezinin iltihabı
Aşırı iyot alımı

 

 

Graves hastalığı nedir ?

Graves hastalığı, tiroid bezinin aşırı aktivitesinin neden olduğu hipertiroidinin en yaygın nedenidir. Bu durumda, tiroid bezi TSH yoluyla hipofiz bezinin normal kontrolüne cevap verme yeteneğini kaybeder.

Graves hastalığı kalıtsaldır ve kadınlarda erkeklerden 5 kat daha fazla görülür.

Graves hastalığının otoimmün bir hastalık olduğu düşünülür ve hastalığın karakteristik antikorları kanda bulunur. Bu antikorlar, tiroid stimüle edici immünoglobulini (TSI antikorları), tiroid peroksidaz antikorlarını (TPO) ve TSH reseptör antikorlarını içerir.

Graves hastalığının belirtileri nelerdir ?

Yukarıda bahsettiğim hipertiroidi semptomlarına ek olarak, göz tutulumu (Graves oftalmopati) ve deri lezyonları (dermopati) ile ilişkili olabilir.

Oftalmopati, hipertiroidizmden önce, sonra veya aynı zamanda ortaya çıkabilir. Erken olarak, ışık hassasiyeti ve “gözlerde kum” hissi yaratabilir. Gözler kızarmış olabilir ve aşırı gözyaşı üretebilir. Gözbebeklerinin arkasında şişme gözlerin çıkmasına neden olur ve çift görme meydana gelebilir.

Göz hastalığının seyri genellikle tiroid hastalığından bağımsızdır ve oftalmopatiye neden olan inflamasyonu kontrol etmek için steroid ilaçlar, hatta cerrahi müdahale gerekebilir.

Cilt tutulumu nadirdir ve bacakların ön kısmında ağrısız, kırmızı, topak topak bir döküntüye neden olur.

Graves hastalığının tetikleyicileri nelerdir ?

Stres
Sigara içmek
Boyuna radyasyon
İlaçlar ve
Virüsler gibi bulaşıcı organizmalar hastalığın başlamasını tetikleyebilir.

Graves hastalığı, radyoaktif etiketli bir iyot alımının yaygın olarak arttığını gösteren nükleer tiroid taraması ile teşhis edilebilir.

Buna ek olarak, kan testi, yüksek TSI düzeylerini gösterebilir.

Tiroidit (tiroid iltihabı) nedir ?

Viral bir hastalıktan sonra (subakut tiroidit) tiroid bezinin iltihabı oluşabilir. Bu durum ateş ve genellikle boğaz ağrısı  ile gider. Tiroid bezine dokunmak da ağrılıdır. Genel boyun ağrıları olabilir.

Ayrıca, lenfositik tiroidit denilen bezin lenfositler olarak bilinen beyaz kan hücresi birikimi ile giden inflamasyonu da meydana gelebilir.

Bu koşulların her ikisinde de, kanda tiroit hormonlarının miktarı artar.

Lenfositik tiroidit, gebelik sonrasında en yaygındır ve doğumdan sonra kadınların % 8’inde görülür. Bu vakalarda, hipertiroidi fazı 4-12 hafta arasında sürebilir ve bunu çoğunlukla 6 ay boyunca sürebilen bir hipotiroidi yani düşük tiroid hormonu fazı izler.

Etkilenen kadınların çoğunluğu normale döner.

Fonksiyonel adenom ve toksik multinodüler guatr

Yaşlandıkça tiroid bezi küçülür, nodüller oluşabilir ve  yeterince tiroit hormonları üretemez, ama tedaviye ihtiyaç duyulmaz.

Bazen, tiroidde bir nodül yani sert ve yuvarlak doku oluşumu “otonom” hale gelebilir, bu da, hipofizer düzenlemeye yanıt vermediği ve bağımsız olarak tiroit hormonları ürettiği anlamına gelir.

Bağımsız olarak tiroit hormonları üreten tek bir nodül olduğunda buna sıcak veya hiperaktif nodül denir. Birden fazla işlev gösteren nodül varsa, toksik, multinodüler guatr terimi kullanılır.

Aşırı tiroid hormon alımı

Çok fazla tiroid hormonu ilacı almak aslında oldukça yaygındır. Aşırı dozda tiroid hormonları sıklıkla hastaların takibinin olmaması nedeniyle fark edilmemektedir.

TSH’nin anormal sekresyonu

Hipofiz bezindeki bir tümör, anormal derecede yüksek bir TSH sekresyonuna neden olabilir. Bu, tiroit hormonları üretmek için tiroit bezine aşırı sinyale yol açar.

Bu durum çok nadirdir ve hipofiz bezinin diğer anormallikleriyle ilişkili olabilir. Bu bozukluğun belirlenmesi için bir endokrinolog, TSH salımını değerlendirmek için ayrıntılı testler yapar.

Aşırı iyot alımı

Tiroid bezi, tiroid hormonları yapmak için iyot kullanır. İyot fazlalığı hipertiroidiye neden olabilir.

İyot kaynaklı hipertiroidizm genellikle altta yatan anormal tiroid bezine sahip hastalarda görülür. Kalp problemlerinin tedavisinde kullanılan amiodaron gibi bazı ilaçlar çok miktarda iyot içerir ve tiroid fonksiyon bozukluklarıyla ilişkili olabilir.

Hipertiroidi tedavisi hangi doktorlarca yapılır ?

Endokrinologlar hipertiroidizm gibi hormonal bozuklukların teşhis ve tedavisinde uzman kişilerdir.

Dahiliye uzmanları da hipertiroidi hastalarının tedavisinde yer alabilirler.

Graves hastalığı olan hastaların göz muayenelerinde göz hekimleri ve oftalmik cerrahlar görev alır.

Hipertiroidizm nasıl teşhis edilir ?

Tipik belirtilerden şüphelenilir.

Göz çevresinde şişlik ve üst göz kapaklarının yükselmesi nedeniyle karakteristik bir bakış olabilir. İleri semptomlar kolaylıkla tespit edilir, ancak erken belirtiler, özellikle yaşlılarda gözden kaçabilir.

Her durumda, teşhisi doğrulamak için kan testleri gereklidir.

Tiroid hormonlarının kan seviyeleri doğrudan ölçülebilir ve genellikle hipertiroidi ile yükselir. Bununla birlikte, hipertiroidi tespiti için temel araç kan TSH seviyesinin ölçülmesidir.

Hipertiroidi vakalarında TSH’nin ölçümü düşük veya saptanamayan seviyelerde sonuçlanmalıdır. Bununla birlikte, bir istisna vardır. TSH salgılayan bir hipofiz tümörü varsa, TSH seviyeleri anormal derecede yüksek olacaktır. Bu seyrek hastalık “sekonder hipertiroidizm” olarak bilinir.

Hipertiroidide ilaç ve diğer tedaviler nelerdir ?

Hipertiroidi tedavisinde seçenekler şunlardır:

Belirtileri tedavi etme
Antitiroid ilaçlar
Radyoaktif iyot
Semptomları tedavi eden cerrahi

Hipertiroidi semptomlarını tedavi eden ilaçlar

Hızlı kalp atış hızı gibi aşırı tiroid hormonlarının neden olduğu semptomları hemen tedavi etmek için ilaçlar mevcuttur. Bu belirtileri tedavi etmek için kullanılan başlıca ilaç sınıflarından biri beta blokerler’dir.

Bu ilaçlar, metabolizmayı artırmak için tiroid hormonunun etkisine karşı koyar, ancak kandaki tiroid hormonlarının seviyelerini değiştirmezler.

Hipertiroidi için antitiroid ilaçlar

İki ana antitiroid ilaç, metimazol  ve propiltiyourasil bulunur. Bu ilaçlar tiroid dokusunda birikir ve tiroit hormonlarının üretimini engeller.

Bu ilaçların en büyük riski agranülositoz yani kemik iliği tarafından beyaz kan hücrelerinin üretiminin bastırılmasıdır. Enfeksiyonla mücadele etmek için beyaz hücrelere ihtiyaç vardır. Agranülositoz gelişme riski % 1’den azdır.

Genel olarak hastalar, antitiroid ilaç alırken doktor tarafından aylık aralıklarla görülmelidir. Doz, hastayı mümkün olduğunca normal tiroit durumuna (ötiroid) yaklaştırmak için ayarlanır. Doz ayarlandığında, hastalar uzun vadeli tedavi planlandıysa, üç aylık aralıklarla görülebilir.

Genellikle, uzun vadede antitiroid tedavisi yalnızca Graves hastalığı için kullanılır, çünkü bu hastalık tiroid radyasyonu veya cerrahiyle tedavi gerektirmeden hafifletilebilir.

1-2 yıl tedavi ile % 40-% 70 arasındaki remisyon olur. Hastalık remisyonda olduğunda bez artık aşırı aktif değildir ve antitiroid ilaçlara gerek yoktur.

Hipertiroidi için radyoaktif iyot

Radyoaktif iyot, hiperaktif bir bezin durdurulması için bir kerede oral olarak verilir. Ablatif tedavi için verilen iyot, taramada kullanılan iyottan farklıdır.

Radyoaktif iyot, tiroid içindeki aktif hücreler tarafından toplanır ve onları yok eder. İyot sadece tiroid hücreleri tarafından toplandığından, tahribat lokaldir ve bu terapide yaygın yan etki yoktur.

Radyoaktif iyot ablasyonu 50 yılı aşkın süredir güvenle kullanılmaktadır ve kullanılmaması için en önemli neden gebelik ve emzirmedir.

Bu tedavi şekli, tekrarlayan Graves hastalığı, ağır kalp tutulumu olan hastalar, multinodüler guatr veya toksik adenomlar ve antitiroid ilaçları tolere edemeyen hastalar için tercih edilen tedavi yöntemidir.

Genel olarak, hastaların % 80’den fazlası tek doz radyoaktif iyot ile tedavi edilmektedir. Terapiden sonra tiroidin normal olması 8 ila 12 hafta arasında sürer.

Kalıcı hipotiroidi, bu tedavinin başlıca komplikasyonudur. Geçici bir hipotiroid durum radyoaktif iyot tedavisinden 6 aya kadar görülebilir, ancak 6 aydan uzun sürerse, tiroid replasman tedavisi gerekir.

Hipertiroidi için cerrahi

Bir zamanlar tiroid bezini kısmen kaldırmak için yapılan cerrahi yani kısmi tiroidektomi, hipertiroidizm için yaygın bir tedavi şekli idi. Amaç aşırı tiroid hormonunu üreten tiroid dokusunu çıkarmaktır.

Ancak çok fazla doku alınırsa yetersiz tiroid hormonu üretimi (hipotiroidizm) meydana gelebilir. Bu durumda, tiroid replasman tedavisi başlatılır.

Ameliyatın en büyük komplikasyonu, ses kısıklığı ve vücuttaki kalsiyum düzeylerini belirleyen boyundaki dört küçük bez olan paratiroid bezi hasarı ile hipokalsemi gelişmesidir. Bu bezlerin kazara çıkarılması, düşük kalsiyum seviyelerine neden olabilir ve kalsiyum replasman tedavisi gerektirir.

Radyoaktif iyot tedavisi ve antitiroid ilaçların kullanımıyla, hipertiroidi cerrahisi eskisi kadar yaygın değildir.

Cerrahi aşağıdakiler için uygundur:

Hamile hastalar ve antitiroid ilaçlara karşı ciddi yan etkilere sahip çocuklar.
Çok büyük tiroid bezleri olan hastalar ve yutma güçlüğü, ses kısıklığı ve nefes darlığı gibi bitişik dokuların sıkışmasından kaynaklanan semptomları olanlar.

Tiroid hastalığının çok yaygın olduğunu ve iyi ellerde, aşırı miktarda tiroid hormonuna neden olan hastalıkların kolayca teşhis ve tedavi edilebildiğini unutmayın.