Hepatit C enfeksiyonu, HCV yani hepatit C virüsünün neden olduğu karaciğer enfeksiyonudur.

İnsan bağışıklık sisteminin hepatit C’yi vücuttan atması zordur ve hepatit C ile enfeksiyon genellikle kronikleşir.

Yıllar geçtikçe, hepatit C ile ortaya çıkan kronik enfeksiyon, karaciğere zarar verir ve karaciğer yetmezliğine neden olabilir.

“Özel Hayat Hastanesi Gastroenteroloji Uzmanı Dr. Celalettin Çetin” Hepatit C hakkında bilgiler verdi.

Virüs ilk önce vücuda girdiğinde genellikle semptom yoktur. Yeni bulaşmış kişilerin % 85’ine kadarı virüsü ortadan kaldırmakta başarısız olur ve kronik olarak virüsü bulaştırır.

Enfeksiyon, en çok 40 ila 60 yaş arasındaki insanlarda görülür.

Hepatit C enfeksiyonundan her yıl ABD’de 8,000 ila 10,000 ölüm olur.

Hepatit C enfeksiyonu, karaciğer transplantasyonunun önde gelen nedenidir ve karaciğer kanseri için bir risk faktörüdür.

Hepatit C virüsü nedir ?

Hepatit karaciğer iltihabı demektir.

Hepatit C, hepatite neden olabilen çeşitli virüslerden biridir. Diğer yaygın hepatit virüsleriyle (örneğin, hepatit A veya hepatit B) ilişkisizdir.

Hepatit C Flaviviridae ailesinden bir virüs grubudur. Bu virüs ailesinin diğer üyeleri arasında sarı humma ve dang hummasına neden olanlar bulunur.

Virüsün farklı genetik profillerine (genotip 1 ila 6) sahip en az altı farklı genotipi yani suşları vardır. Genotip 1, hepatit C’nin en yaygın türüdür.

Tek bir genotip içinde bile bazı değişiklikler olabilir (örneğin, genotip 1a ve 1b). Genotipleme, tedaviye yön vermek için kullanılır, çünkü bazı viral genotipler bazı tedavilere diğerlerinden daha iyi yanıt verirler.

İnsan bağışıklık yetersizliği virüsü (HIV) gibi, hepatit C çok hızlı çoğalır ve vücutta çok yüksek seviyelere ulaşır. Virüsün yüzey proteinlerini oluşturan genler de hızla değişir ve virüsün binlerce genetik varyasyonu üretilir.

Vücudun, bir anda dolaşan tüm yarı türlere karşı etkili antikorlar üretmeye yetişmesi imkansızdır. Aşı, tüm genotiplere karşı koruma gerektirdiğinden etkili bir aşı geliştirmek henüz mümkün değildir.

Akut veya erken enfeksiyonda koyu renkli idrar veya kil renkli dışkı gibi tipik hepatit semptomları yaşayan çok az insan vardır.

Birkaç yıl veya on yıllar süren kronik inflamasyon, karaciğer hücrelerinin ölümüne ve skarlaşmaya yani”fibroz”a neden olabilir.

Karaciğerde yaygın skar oluşumuna siroz adı verilir. Bu, karaciğerin yaşamsal işlevlerini giderek bozar. Sirotik karaciğer karaciğer kanserine daha yatkın olur.

Alkol tüketimi karaciğer hasarını hepatit C ile hızlandırır. Eşzamanlı HIV enfeksiyonu da siroza ilerlemeyi hızlandırır.

Hepatit C enfeksiyonunun belirtileri nelerdir ?

Hepatit C enfeksiyonu görüldüğünde yaklaşık % 75 kişide semptom yoktur.

Geri kalan % 25’in

Yorgunluk
İştah kaybı
Kas ağrıları veya
Ateş şikayetleri olabilir.

Çok az kişide akut veya erken enfeksiyonda koyu renk idrar, sarı gözler veya kil renkli dışkı gibi hepatit semptomları veya bulguları görülür.

Siroz geliştikçe semptom ve bulgular artar ve şunları içerebilir:

Kanda yüksek karaciğer enzimleri
Zayıflık
İştah kaybı
Kilo kaybı
Erkeklerde meme büyümesi (jinekomasti)
Avuç içinde kızarıklık
Kan pıhtılaşması ile ilgili zorluklar
Deride örümcek benzeri kan damarları
Karın ağrısı
Kil renkli dışkı
Özofagustan kanama
Karında sıvı varlığı
Sarı cilt ve gözler (sarılık)
Mental bulanıklık
Koma

Hepatit C için bulaşıcı dönem nedir ?

Hepatit C, kan maruziyetiyle bulaştırıldığından, belirli bir bulaşıcılık dönemi bulunmamaktadır.

Bir kişide kronik hepatit C gelişirse, hepatit C tedavisi görmedikçe virüsü taşır ve ömür boyu başkalarına bulaştırır.

Hepatit C için kuluçka süresi nedir ? Hepatit C ile mücadele ettikten sonra belirtilerin ortaya çıkması ne kadar sürer?

Hepatit C için inkübasyon süresinin ne olduğu kesin olarak söylemek zordur.

Enfekte olduktan kısa bir süre sonra semptomlar gelişen kişilerde (6-10 hafta), doktora başvuramayacak kadar hafif gastrointestinal semptomlar görülür.

Hepatit C nasıl bulaşır ve yayılır ?

Hepatit C enfekte kanlara maruz kalma ile yayılır.

Hepatit C kapmanın en yaygın yolu, IV ilaç kullanıcıları tarafından paylaşılan iğnelerdeki kontamine kanlardır.

Sağlık çalışanlarına kazaen iğne batması da  virüsü bulaştırabilir. Enfekte bir iğne ile bulaş riski % 1.8‘dir.

1990’lı yıllardan sonra tüm kan ürünleri hepatit C için taranmakta olduğundan kan nakli nedeniyle hepatit C vakaları artık çok nadirdir.

Hepatit C enfeksiyonu anneden doğmamış çocuğa geçebilir. Hepatit C ile enfekte annelerden doğan çocukların yaklaşık % 4’ü enfekte olur.

Hepatit C anne sütüne bulaşmaz. Bununla birlikte, meme uçları çatlayabilir ve kanamış olabilir ve bebek enfekte kana maruz kalabilir.

Cinsel ilişki yoluyla geçen çok az sayıda hepatit C hastalığı görülmüştür. Enfekte bir kişiden ömür boyu prezervatif kullanmadan enfekte olmayan bir eşe  hepatit C bulaştırma riskinin % 1 ila % 4 arasında olduğu tahmin edilmektedir.

Hepatit C, günlük temas, öpüşme, öksürme, hapşırma veya yemek aletlerini paylaşma yoluyla bulaşmaz. Bununla birlikte, kan maruziyeti olasılığı nedeniyle, hane halkının tıraş makinesi, tırnak makası veya diş fırçasını paylaşmaması önerilir.

Dövme  ve piercing gibi işlemler potansiyel olarak enfeksiyon yayılmasına neden olabilir.

Hepatit C bir organ vericisinden bir organ alıcısına geçebilir. Organ bağışçıları önceden hepatit C için test edilir.
Organı sağlayan hepatit C ile enfekte ise, organ hepatit C’ye yakalanmış bir alıcıya sunulur.

Hepatit C enfeksiyonu karaciğer dışındaki diğer organları da etkiler mi ?

Hepatit C enfeksiyonunun belirtileri ve semptomlarının çoğu karaciğere ilişkindir. Daha seyrek olarak, hepatit C enfeksiyonu karaciğer dışındaki organları etkileyebilir.

Hepatit C enfeksiyonu, vücudun kriyoglobülinler adı verilen anormal antikorları üretmesine neden olabilir. Kriyoglobulinler vaskülit yani atardamar iltihaplanmasına neden olur. Bu, cilt, eklemler ve böbreklere zarar verebilir.

Kriyoglobulinemi olan hastalar,

Eklem ağrısı
Artrit
Bacaklarda mor renkli bir döküntü
Genel ağrı veya vücudda şişmeler gibi belirtiler yaşayabilir.

Buna ek olarak, kriyoglobulinemi olan enfekte bireylerde, el ve ayak parmaklarının renklerinin (beyaz, sonra mor, daha sonra kırmızı) değiştiği ve soğuk hava sıcaklıklarında ağrılı olduğu Reynaud fenomeni gelişebilir.

Kimler yüksek risk altındadır ve hepatit C enfeksiyonu açısından test edilmelidir ?

İlaç enjekte eden veya uyuşturucu kullanan insanlar
Kalıcı olarak yükselmiş alanin aminotransferaz (ALT) seviyesine sahip insanlar
HIV veya HCV ile enfekte annelerden doğan çocuklar
Uzun süre hemodiyaliz yapılmış kişiler
Sağlıksız mekanlarda dövme yaptıran kişiler
1987’den önce üretilen pıhtılaşma faktörü alanlar
Transfüzyon veya organ nakli yapılan kişiler veya daha sonra hepatit C enfeksiyonu açısından pozitif çıkan bir donörden kan aldığını anlaşılan kişiler
Hepatit C’ye bulaşmış kana bir iğne, göz veya ağız maruziyeti ile temas eden sağlık, acil tıbbi ve kamu güvenlik çalışanları.

Son altı ay içinde hepatit C’ye maruz kalmış olabilecek insanlar, hepatit C antikorundan ziyade viral RNA yükü için test edilmelidir çünkü antikor, hepatit C enfeksiyonunda erken ortaya çıkmayabilir.

Hepatit C’ye hangi doktor bakar ?

Hepatit C, gastroenterolog, hepatolog (karaciğer hastalığında ek eğitim almış gastroenterolog) veya enfeksiyon hastalıkları uzmanı tarafından tedavi edilir.

Hepatit C tanısı nasıl konur ?

HCV testi nedir, nerede ve nasıl yapılır, ne zaman yapılır, aç karnına mı yapılır ?

HCV testinden anlaşılan genellikle ilk basamak testi olan antikor testi yani Anti-HCV testidir.

Temastan en erken 3 ay geçmeden yapılmamalıdır. Herhangi bir hastanede veya laboratuvarda yapılabilir.

Kan numunesinden yapılır.

Aç karnına bakılmasına gerek yoktur.

HCV Pozitif çıktı, ne demek ?

Anti-HCV testi pozitif çıkarsa bu, kanda HCV virüsüne karşı antikor oluşmuş demektir.

Bir kez daha, mümkünse başka bir metodla tekrar çalışılmalı, yine pozitif çıkarsa RIBA veya HCV-RNA testi ile teyid edilmelidir.

Hepatit C için kan testleri

Hepatit C enfeksiyonu tanısı için birkaç kan testi vardır. Antikorların yani Anti-HCV testinin pozitifleşmesi, hepatit C ile ilk enfeksiyondan sonra 6 aya kadar sürebilir.

Antikorlara sahip olmak aktif, çoğalan hepatit C virüsünün mutlak bir göstergesi değildir, ancak antikor testi pozitif ise, aktif enfeksiyonun istatistiksel olasılığı % 99’dan fazladır.

Bir kişide kandaki hepatit C virüsü miktarını yani viral yükü ölçmek için çeşitli testler mevcuttur. Hepatit C virüsünün RNA’sı, enfeksiyondan 2-3 hafta sonra kanda dolaşan virüsü tespit eden polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) adı verilen bir testle tanımlanabilir, bu nedenle şüphe edilen akut hepatit C enfeksiyonunu tespit etmek için kullanılabilir.

Aynı zamanda, aktif hepatitin hepatit C’ye karşı antikor taşıyan bir kişide bulunup bulunmadığını belirlemek ve tedavi sırasında viral yükü takip etmek için de kullanılır.

Kan testleri ayrıca HCV genotiplerini belirlemek için yapılır. Genotipler farklı tedaviye farklı yanıtlar verir, bu nedenle bu bilgiler en uygun tedavi rejiminin seçilmesinde önemlidir.

Kan testleri ile karaciğer fibrozisinin tahmini aynı zamanda klinik olarak anlamlı skar oluşumunun teşhisinde oldukça güvenilirdir; Bunlar arasında FIB-4, FibroSure, Fibrotest ve Aspartat Aminotransferaz-Platelet oranı indeksi (APRI) bulunur.

Hepatit C için karaciğer biyopsisi ve non-invaziv testler

Bir sonraki adım, meydana gelen karaciğerin fibrozis seviyesini belirlemektir. Karaciğer biyopsisinde küçük bir karaciğer dokusu mikroskop altında incelenir, ancak karaciğer biyopsisi invaziv bir testtir ve kanama riski vardır. Ayrıca erken hastalıkta anormal alanları atlayabilir.

Özel durumlar haricinde, non-invaziv testler karaciğer biyopsisinin yerini almıştır. Karaciğer sertliği, ileri karaciğer skarlanması veya sirozun mevcut olabileceğini gösterir. Bu sertliği ultrason veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ile ölçmek için geçici elastografi kullanılabilir.

Hepatit C enfeksiyonu tedavisi nasıldır ?

Peg-Intron A, Pegasys, Roferon ve Infergen gibi interferonlar ve pegile interferonlar yıllarca tedavinin temel dayanak noktası olmuş ve % 50-80’e kadar sürekli viral yanıt (SVR veya tedavi) üretmiştir.

Doğrudan etkili ajanlar (DEA) doğrudan hepatit C çoğalması üzerinde etkili olan antiviral ilaçlardır.

Ağız yoluyla alınırlar, iyi tolere edilirler ve hastaların % 90’ından fazlasını tedavi ederler.
Tedavi süresi çok kısadır.
En erken seçenekler sofosbuvir (Sovaldi) ve simeprevir (Olysio) idi. Bunlar FDA tarafından onaylandı.
Ledipasvir ve sofosbuvir  günde bir kez kombinasyon olarak verilir.
Bu DAA kombinasyonu ile, insanların yaklaşık % 94-99’u, birkaç yan etki ile 12 hafta içerisinde bir SVR (iyileşme) elde eder.
Dasabuvir tabletleri (Viekira Pak) ile birlikte Ombitasvir, paritaprevir ve ritonavir, onaylanmış bir kombinasyondur. Bu kombinasyonda SVR % 91-100’tür.

Elbasvir ve grazoprevir (Zepatier) kombinasyonunun etkinliği ise HCV genotipine ve bireysel hasta faktörlerinin ribavirinin eklenmesini gerektirip gerektirmeyeceğine bağlıdır. Bunda SVR Genotip 1 de % 94-% 97 , genotip 4’te % 97-100’dür.

Hepatit C tedavisi ne kadar etkilidir ?

Hepatit C RNA, tedavi ve izleme döneminin sonunda saptanamayacak bir yerde kalırsa buna sürekli virolojik yanıt (SVR) denir ve bir tedavi olarak düşünülür.

DAA ile tedavi edilen insanların % 90’ından fazlası iyileşir. Bu insanlarda karaciğer iltihabı önemli ölçüde azalır ve karaciğer skarlanması tersine çevrilebilir.

Hepatit C enfeksiyonu için tedavilerin yan etkileri nelerdir ?

İnterferon veya pegile interferonun yan etkileri

İnterferon veya pegile interferonun en sık görülen yan etkileri ateş, gribe benzer belirtiler ve depresyonu içerir. Depresyon için hastalar yakından takip edilmelidir. İntihar riski, interferonlardan kaçınmak için bir neden oluşturmaktadır.
İnterferonlar ayrıca beyaz kan hücresi ve /veya kırmızı kan hücre sayımlarını (sırasıyla lökopeni ve anemi) azaltır. Bu, enfeksiyona duyarlılığın artmasına neden olabilir.

İnterferonlar da bazı kanser riskini arttırır.

Ribavirinin yan etkileri

Ribavirin en sık kırmızı kan hücrelerinin tahrip edilmesiyle (hemoliz) anemiye neden olur.

Ribavirin ayrıca testislerde ve yumurtalıklarda birikir ve hayvanlarda doğum kusurlarına neden olur.

DAA’ların yan etkileri

Bu ilaçlarla karşılaştırıldığında DAA’ların yan etkileri çok daha az ve tolere edilebilir. Bu yan etkiler genellikle tedavinin kesilmesini gerektirmez ve tedavinin tamamlanmasından sonra kendiliğinden sınırlanır.

Hepatit C’li bir kişi için karaciğer transplantasyonu başarılı mı ?

Hepatit C, karaciğer naklinin % 40 ila % 45’inin önde gelen sebebidir.

Genellikle transplantasyondan sonra tekrarlanır ve yeni karaciğere bulaşır. Tekrarlayan hepatit olan bu hastaların yaklaşık % 25’inde transplantasyonun 5 yılı içinde siroz gelişecektir.

Buna rağmen, hepatit C’li hastalar için beş yıllık sağkalım oranı, diğer karaciğer hastalığı türlerine göre nakledilen hastalarınkiyle benzerdir.

Hepatit C tedavisi sonrası izleme nasıl yapılır ?

Hastalar tedaviyi başarıyla tamamladıktan sonra, tedavi sonrası viral yük, bir SVR veya iyileşme olup olmadığını belirler.

Tedavi sağlanırsa yani tedavi sonrasında saptanamayan viral yük olursa hastanın sirozu olmadıkça ek test yapılmasına gerek yoktur.

Tedavi edilmemiş olanlar, karaciğer hastalığının ilerlemesi ve komplikasyonları için sürekli izlemeye ihtiyaç duyacaklardır.

Hepatit C için hangi ev ilaçları kullanılabilir ?

Şu anda, hepatit C için etkili bir ev veya alternatif ilaç yoktur. Hepatit C olduğunuzu öğrenirseniz vakit kaybetmeden gastroenteroloji uzmanına başvurun.

Tanı konmamış hepatit C’nin komplikasyonları nelerdir ?

Hepatit C’nin liken planus ve porfiria cutanea tarda olmak üzere iki deri hastalığı ile ilişkili olduğu bilinmektedir.
Diyabet, kalp rahatsızlığı ve arter tıkanıklığı, genel popülasyona göre kronik hepatit C enfeksiyonu olan hastalarda daha sıktır.
Trombositlerin antikorlar tarafından tahrip edilmesi sonucunda düşük trombosit sayıları oluşabilir.
Hepatit C aynı zamanda kan kanseri olan B hücreli lenfoma ile ilişkilidir.

Son dönem karaciğer hastalığı yani Siroz

Birkaç yıl veya on yıllar süren kronik inflamasyon karaciğer hücrelerinin ölümüne ve siroza (fibroz) neden olabilir. Karaciğer siroz olduğunda, sertleşir ve kandaki atık ürünlerin temizlenmesine ilişkin normal işlevlerini yerine getiremez.

Fibrozis kötüleştikçe karaciğer yetmezliği semptomları ortaya çıkmaya başlar. Buna “dekompanse siroz” ya da “son aşama karaciğer hastalığı” denir.

Son dönem karaciğer hastalığının belirtileri şunları içerir:

Sert, yaralı karaciğer, kan akışını önlediği için deride spider anjiom yani  küçük örümcek damarları görülmeye başlar.
Vücut sıvıları artar ve karında birikir ki buna asit sıvısı denir.
Dalak, basınç nedeniyle genişler.
Gözlerin ve cildin sararması yani sarılık, karaciğerin bilirubini kandan temizleyememesi ile ortaya çıkar.
Ciddi bir komplikasyon, yemek borusu veya özofagusta gelişen varisli damarlardaki şiddetli kanama yani özofageal varisler‘dir.

Hepatit C önlenebilir mi ?

Hepatit C’nin bulaşı çeşitli şekillerde önlenebilir.

Önleme programları uyuşturucu bağımlıları arasındaki iğne paylaşımını hedeflemektedir. İğne değişimi programları ve eğitim, hepatit C enfeksiyonunun bulaşmasını azaltmıştır.

Sağlık çalışanları arasında kazara iğne batmasını azaltmak için güvenli iğne kullanma teknikleri geliştirildi.

Birden fazla cinsel eşten kaçınma, kondom kullanma etkili bir önlemdir.

Kan ürünlerinin taranması, transfüzyon yoluyla hepatit C enfeksiyonu bulaşma riskini neredeyse ortadan kaldırmıştır.

Hepatit C enfeksiyonu olan insanlar  tıraş makinesini veya diş fırçalarını başkalarıyla paylaşmamalıdır; çünkü bu ürünlerin kanla kontamine olabileceği düşünülmektedir.

Piercing veya dövme yaptırmamak en iyisidir, yaptırmak istenirse yalnızca lisanslı  ve enfeksiyon kontrol uygulamalarını işleten merkezlerde yaptırılmalıdır.

Hepatit C’nin prognozu nedir ?

Genel olarak, tedavi edilmemiş hepatit C’li hastalar:

% 75 -85 kronik olarak enfekte olur
% 60 -70 karaciğer hastalığı gelişir
% 5 – 20 oranında siroz gelişir ve
% 1 -5 siroz veya karaciğer kanseri gibi komplikasyonlardan ölecektir.

Alkol ve diğer hepatit virüslerini edinmek, daha kötü karaciğer hastalığı için risk faktörleridir. Kronik hepatit C’li insanlar alkol almaktan kaçınmalı ve A ve B hepatitlerine karşı tarama yapılmalıdır. Antikorlar yoksa, bu diğer hepatit virüslerine karşı aşı olunmalıdır.

Karaciğer kanseri (hepatoselüler karsinom veya hepatom), kronik hepatit C’li siroz ile ilişkilidir.

Hepatit C için son gelişmeler, mevcut araştırmalarda neler yapılıyor ?

Hepatit C hakkındaki bilgilerimiz arttıkça, giderek artan sayıda hastaya kronik enfeksiyon teşhisi konuluyor.

Şu anki araştırmalar daha çok aşı geliştirme üzerinedir.