Fobi, kişinin kaçınmak istemesine neden olacak kadar şiddetli ve kalıcı bir durum veya faaliyet korkusu olarak tanımlanır.

Bir tür anksiyete bozukluğudur.

Fobi, gerçekte fiili bir tehlike oluşturmayan veya çok az tehlikeli olan belirli bir nesne veya durumun varlığı veya düşünülmesinden kaynaklanan kalıcı ve mantıksız bir korkudur.

Nesne veya duruma maruz kalma, kişinin aşırı endişeli (sinirli) hale gelmesine veya kaçmasına neden olan ani bir tepki meydana getirir.

“Özel Hayat Hastanesi’nden Klinik Psikolog Filiz Yakmaz BASILGAN” Fobiler hakkında bilgiler verdi.

Fobi ve/veya nesneden veya durumdan kaçınma ihtiyacı ile ilişkili sıkıntı, kişinin günlük hayatına önemli ölçüde müdahale edebilir. Belirli bir fobisi olan yetişkinler, korkunun aşırı veya mantıksız olduğunu kabul ederler, ancak bunun üstesinden gelemezler.

Fobi çeşitleri nelerdir ?

Korkulan nesne veya duruma bağlı olarak farklı fobi türleri vardır:

Hayvan Fobileri

Genellikle köpek, yılan, böcek veya fare korkusunu içerir. Hayvan fobileri, en yaygın spesifik fobilerdir.

Durumsal Fobiler

Bunlar, uçma, arabaya binme veya toplu taşıma araçları, sürüş, köprü veya tünellere gidiş veya asansör gibi kapalı bir yerde olmak gibi belirli durumlardan korkuları içerir.

Doğal Çevre Fobileri

Fırtına, yükseklik veya su korkusunu içerir.

 

Kan-Enjeksiyon-Yaralanma Fobileri

Bunlar, kan görme veya kan testleri veya enjeksiyonlar gibi işlemsel tıbbi prosedürlerden yaralanma korkusunu içerir

Diğer Fobiler

Bunlar düşme korkusu, yüksek sesle gelen korkular ve palyaço gibi kostümlü karakterlerden korkuları içerir.

Bir kişi birden fazla özel fobiye sahip olabilir.

Sosyal Fobi Nedir ?

Sosyal fobi ya da diğer adıyla sosyal anksiyete bozukluğu yeni biriyle tanışırken ya da topluluk önünde konuşma yapmak zorunda kalındığında heyecanlanma veya çekingen davranmadan çok daha fazlasını ifade eder.

Sosyal Fobi Belirtileri Nelerdir ?

Sosyal fobisi olan kişiler gülünç duruma düşme, rezil olma, başkaları tarafından yargılanma korkusu yaşarlar ve buna zemin hazırlayabilecek her türlü ortamdan kaçarlar.

Başkalarının bulunduğu ortamlardan da kaçarlar.

Sosyal Fobi Nasıl ve Ne Zaman Geçer ?

Sosyal fobi tedavisi olan bir hastalıktır.

Sosyal Fobi’de diğer fobiler gibi ilaç tedavisi ve psikoterapi ile tedavi edilir. Hastanın durumuna göre bazen tek başına psikoterapi, bazen ilaç tedavisi uygulansa da genelde her ikisi beraber uygulanır.

Sosyal fobi kendi başına geçmez, tedavi olmak şarttır.

Sosyal Fobi’de en sık uygulanan terapi şekli Bilişsel ve Davranışçı Terapidir.  Ayrıca aile ve grup terapisi de uygulanabilir. Başarı oranları yüksektir.

Fobilerin Belirtileri Nelerdir ?

Belli bir nesnenin veya durumun aşırı veya mantıksız korkusu

Cisimden veya durumdan kaçınma veya büyük üzüntü içinde kalma

Kaygılı durum, bulantı veya ishal, terleme, titreme, uyuşma veya karıncalanma, nefes darlığı, boğulma hissi, baş dönmesi veya bayılma hissi gibi anksiyete veya panik atakların fiziksel belirtileri

Belli durumlarda bulunmaktan veya fobinin nesnesi ile temasa geçmekten önce sinirlilik (Örneğin, köpek korkusu taşıyan bir kişi, yol boyunca bir köpeğe rastgelebilme ihtimalini düşünmekten ötürü endişelidir)

Fobisi olan çocuklarda ise ağlama, bir ebeveyne yapışma ya da aksi tavırlar sergileme gibi anksiyete işaretleri görülebilir.

Fobiler Ne Sıklıkla Görülür ?

Fobiler oldukça sıktır.

Toplumlarda yaklaşık % 3 -% 12 oranında fobi olduğu tahmin ediliyor.

Fobiler genellikle ilk önce ergenlik ve yetişkinlikte görülür, ancak her yaştan insanlarda görülebilir.

Kadınlarda erkeklerden biraz daha yaygındır.

Çocuklarda özgül fobiler yaygındır ve genellikle zamanla yok olur.

Yetişkinlerde spesifik fobiler genellikle aniden başlar ve çocukluk fobilerine göre daha kalıcıdır. Yetişkinlerde bulunan fobilerin sadece % 20’si kendiliğinden kaybolur.

Fobilerin Nedenleri Nelerdir ?

Fobilerin tam nedeni bilinmemekle birlikte, çoğu travmatik bir deneyim ya da öğrenilmiş bir reaksiyon ile ilişkili görünmektedir.

Örneğin, bir hayvanla saldırı veya ısırılma gibi korkutucu veya tehdit edici bir deneyim yaşayan bir kişide fobi gelişebilir.

Başkalarının zarar veya korkuya maruz kaldığı travmatik bir olaya tanık olmak, potansiyel olarak tehlikeli durumlar veya hayvanlar hakkında bilgi veya tekrarlanan uyarılar almak da fobi yaratabilir.

Korku da başkalarından öğrenilebilir. Ebeveynlerinin, belirli nesne veya durumlara korku ve endişe ile tepki gösterdiğini gören bir çocuk da, korku içinde bu nesnelere tepki gösterebilir.

Fobiler Nasıl Teşhis Edilir ?

Psikiyatr veya psikologlar tıbbi ve psikiyatrik bir anamnez yani öykü alarak bir değerlendirmeye başlar ve kısa bir fizik muayene yapabilir.

Fobileri spesifik olarak teşhis etmek için herhangi bir laboratuvar testi bulunmamasına rağmen, belirtilerin nedeninin fiziksel bir hastalık olmadığından emin olmak için çeşitli testler uygulanabilir.

Doktor, belirtilerden kaynaklanan herhangi bir sorun da dahil olmak üzere bildirilen semptomlara bağlı olarak fobi teşhisi koyar.

Kişinin korkusu ve kaygısı özellikle sıkıntı vericiyse ya da okul, iş, sosyal etkinlikler ve ilişkiler de dahil olmak üzere günlük rutin hayatına müdahale ederse bu da fobi tanısı koydurmaya yeterlidir.

 

Fobiler Nasıl Tedavi Edilir ?

Fobiler için tedavi aşağıdakilerin birini veya bir kombinasyonunu içerebilir:

Bilişsel davranışçı terapi

Psikoterapi, belirli fobilerin tedavisinde temel taştır.

Tedavi genellikle sistematik duyarsızlaştırma veya maruz kalma ve tepki önleme terapisi adı verilen ve korkularının solmasına neden olana kadar hastaların yavaş yavaş korkuya neden olana maruz kaldıkları bir bilişsel davranışçı terapi türü içerir.

Derin nefes alma gibi rahatlama teknikleri kaygı belirtilerini azaltmaya yardımcı olabilir.

Fobili Kişilere Yönelik Prognoz yani Görünüm Nedir ? Sosyal Fobi Ne Zaman Geçer ?

Çoğu insan için, fobiler terapi, ilaç ya da her ikisinin kombinasyonu ile başarıyla tedavi edilebilir.

Fobiler Önlenebilir mi ?

Birçok fobi erken yaş döneminde oluşan kaygıların ileri ki yaşlarda fobilere dönüşmesini önleyerek önlenebilir.

Ayrıca hayvan saldırısı gibi travmatik bir deneyimden sonra erken müdahale ve tedavi, kişide ciddi bir anksiyete bozukluğu gelişmesinin önüne geçebilir.

Fobilerle Nasıl Başa Çıkılabilir ?

Fobisi olan bireylerin korkularının üstesinden gelebilmeleri için fobileri hakkında konuşmak, stresli durumlardan  kaçınmak, korkularına bakmak (görselleştirme) ve kendine “iyi olacağım” gibi olumlu açıklamalarda bulunmak faydalı yöntemlerdir.

Aslında, kendi kendine yardım yöntemleri kısa psikoterapiyle birleştirildiğinde, fobi belirtilerinde belirgin bir düzelme sağlanabilir.