Bugünün popüler diyet takviyelerinin çoğu antik zamanlardan beri tıbbi olarak kullanılmış bitkilerden gelmektedir.

Bu botaniklerden bir tanesi, kan şekerinin düşürülmesi ve kolesterol seviyesinin dengelenmesine, hormon seviyelerinin değiştirilmesi ve cinsel işlev ve libido artışı gibi çeşitli sağlık yararlarına sahip olduğu iddia edilen Tribulus terrestris’tir. Halk arasında bilinen ismi ise demir dikenidir. Bu yazıda, demir dikeni bitkisi hakkında bilmeniz gereken her şeyi, sağlık üzerindeki etkilerini ve beslenme takviyesi olarak tüketilmesinin etkilerinden bahsedeceğiz.

 

Demir Dikeni Nedir?

Demir dikeni (Tribulus terrestris) küçük yapraklı bir bitkidir. Aynı zamanda çoban çökerten otu olarak da bilinir. Avrupa, Asya, Afrika ve Orta Doğu’nun bir bölümünü de içeren birçok yerde yetişir. Bitkinin hem kökü hem de meyvesi, Geleneksel Çin Tıbbı ve Hint Ayurveda tıbbında şifa verici olarak kullanılmıştır.

 

Geleneksel olarak, insanlar bu bitkiyi, libidoyu artırmak, idrar yollarını sağlıklı tutmak ve şişlikleri azaltmak da dahil olmak üzere çeşitli potansiyel etkiler için kullandılar. Bugün, demir dikeni otu genellikle bir sağlık takviyesi olarak ve testosteron düzeylerini artırdığını iddia eden takviyelerde yaygın olarak kullanılmaktadır.

 

Kalp Sağlığını ve Kan Şekerini Etkileyebilir

İnsanlar demir dikeni otunu cinsel işlev ve testosteron üzerindeki potansiyel etkileri nedeniyle sık sık kullanıyor olsa da, diğer önemli etkiler için de araştırılmıştır. Bir çalışma, tip 2 diyabetli 98 kadında günde 1000 mg demir dikeni takviyesinin etkilerini inceledi. Üç ay sonra, takviyeyi alan kadınlar, plasebo alanlara kıyasla daha düşük kan şekeri ve kolesterol düzeyleri yaşadı.

 

Hayvan çalışmaları, demir dikeninin kan şekeri seviyelerini düşürebileceğini, kan damarı hasarına karşı korunmaya yardımcı olabileceğini ve kan kolesterolündeki artışları önlemeye yardımcı olabileceğini gösterdi. Bu bulgular umut verici görünse de, demir dikenini bu sağlık yararları için önermeden önce daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Aslında İnsanlarda Testosteronu Artırmıyor Olabilir

Tribulus terrestris (demir dikeni) takviyeleri için hızlıca bir internet araması yaptığınızda, bitkiyle üretilen birçok ürünün testosteronu artırmaya odaklandığını göreceksiniz.

 

Bir gözden geçirme çalışması, 14-60 yaşlarındaki erkekler ve kadınlardaki bitki etkileri üzerine yapılan 12 büyük araştırmanın sonuçlarını analiz etmiştir. Araştırmalar 2-90 gün sürdü ve katılımcılar arasına sağlıklı insanlar ve cinsel problem yaşayanlar dahil edildi. Ve araştırmacılar, bu takviyenin testosteronu artırmadığını tespit ettiler.

 

Diğer araştırmacılar Tribulus terrestris’in bazı hayvan çalışmalarında testosteronu artırabileceğini ancak bu sonucun genellikle insanlarda görülmediğini tespit etmiştir.

 

Ancak Demir Dikeni Libidoyu Artırabilir

Demir dikeni takviyesi testosteron düzeylerini artırmıyor olabilir, ancak libidoyu artırabilir.

Bazı araştırmacılar, cinsel dürtüsü azalmış erkeklere iki ay boyunca her gün 750-1.500 mg Tribulus terrestris kullandıklarında cinsel arzularının % 79 oranında arttığını bulmuşlardır.

 

Ayrıca, libido düşüklüğü olan kadınların % 67’si, 90 gün boyunca 500-1.500 mg’lık takviyeleri aldıktan sonra cinsel arzularında artış görüldü. Diğer çalışmalar, demir dikeni bitkisini içeren takviyelerin libido düşüklüğü olan kadınlarda cinsel istek, uyarılma ve memnuniyeti artırdığını bildirmiştir.

 

Bununla birlikte, erektil disfonksiyonlu erkeklerde yapılan çalışmalar karışık sonuçlar vermiştir. Bazı araştırmalar günde 800 mg demir dikeni desteğinin erektil disfonksiyonu etkili bir şekilde tedavi edemeyeceğini göstermektedir. Bununla birlikte, diğer raporlar ereksiyonda ve cinsel doyumda günde 1,500 mg’lık bir doz ile önemli gelişmeler gösterdi.

 

Tribulus terrestris’in kadınlarda ve erkeklerde libidoyu iyileştirebileceği görülürken, bu ekin cinsel etkilerinin boyutunu açıklığa kavuşturmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

Vücut Kompozisyonunu veya Egzersiz Performansını Geliştirebilir mi?

Aktif kişiler sıklıkla kaslarını artırmak ya da yağ oranını düşürmek ve vücut kompozisyonunu iyileştirmek için Tribulus terrestris (demir dikeni) takviyeleri alırlar. Araştırma kısmen bu iddiaları desteklemediğine işaret etmesine rağmen, kısmen bunun bir testosteron artırıcı olarak otun itibarına bağlı olabileceği düşünülüyor.

 

Aslında, araştırma, bitki vücut kompozisyonunu iyileştirip artırmadığı veya aktif kişilerdeki ve sporculardaki performansı artırıp artırmadığı konusunda da oldukça sınırlıdır. Bir çalışma, Tribulus terrestris takviyelerinin elit erkek rugby oyuncularının performansını nasıl etkilediğini inceledi.

 

Rugby oyuncuları, beş haftalık ağırlık antrenmanı sırasında demir dikeni takviyeleri aldılar. Bununla birlikte, çalışmanın sonuna kadar, ek ve plasebo grupları arasında güç veya vücut kompozisyonundaki gelişmeler arasında herhangi bir farklılık yoktu.

 

Bir başka çalışmada, bu takviyeyi bir egzersiz programı ile birlikte kullanmanın sekiz haftalık döneminde, vücut kompozisyonunu, kuvvetini veya kas dayanıklılığını bir plasebodan daha fazla artırmadığı bulundu.

 

Ne yazık ki, Tribulus terrestris’in kadınların egzersizlerine olan etkileri üzerine herhangi bir araştırma bulunmamaktadır. Bununla birlikte, muhtemelen bu takviyelerin bu popülasyonda etkisiz kalması muhtemeldir.

 

Demir Dikenin Diğer Potansiyel Etkileri Nelerdir?

Demir dikeni (tribulus terrestris), daha önce tartışılan potansiyel sağlık etkilerine ilaveten vücutta birkaç başka etkiye sahip olabilir:

 

Akışkan dengesi: Bu bitki idrar söktürücü olarak görev yapabilir ve idrar üretimini artırabilir.

Bağışıklık sistemi: Sıçanlarda bağışıklık sistemi aktivitesinin, bu takviye verildiğinde arttığı gösterilmiştir.

Beyin: Çok bileşen içeren bir takviyede, Tribulus terrestris farelerde antidepresan etkilere sahip olabilir.

İnflamasyon: Bir test tüpü çalışmasında demir dikeni muhtemel antienflamatuvar etkiler gösterdi.

Ağrı giderme: Demir dikeni takviyesinin yüksek dozları sıçanlarda ağrı kesici olabilmektedir.

Kanser: Test tüpü araştırması, Tribulus terrestris’in olası bir anti-kanser etkisi olabileceğini gösterdi.

 

Bununla birlikte, bu etkilerin hemen hemen tümü hayvanlarda veya test tüplerinde incelenmiştir ve o zaman bile kanıt çok sınırlıdır. Demir dikeni bitkisinin bu etkilere sahip olup olmadığını öğrenmek için hayvanlarda ve insanlarda çok daha fazla araştırma yapmak gerekiyor.

 

Demir Dikeni Dozajı, Güvenlik ve Yan Etkileri

Araştırmacılar Tribulus terrestris’in etkilerini değerlendirmek için çok çeşitli dozlar kullandılar. Potansiyel kan şekeri düşürücü etkisini araştıran araştırmalar günde 1000 mg kullanırken, libido iyileştirme çalışmalarında kullanılan dozlar günde 250-1.500 mg’dı.

Diğer çalışmalar vücut ağırlığına göre dozajlar önermektedir.

 

Demir Dikenindeki Saponinler

Saponinler, Tribulus terrestris’in kimyasal bileşiklerdir ve sağlık yararlarından sorumlu oldukları düşünülmektedir.  Tribulus terrestris takviyelerinin % 45-60 saponin içerdiği bilinmektedir. Daha da önemlisi, daha yüksek bir saponin yüzdesi, takviyelerde daha yoğun olduğu için daha düşük bir dozun kullanılması anlamına gelir.

 

Minimal Yan Etkiler

Çeşitli dozajlar kullanan bazı çalışmalar minimal yan etkiler ve güvenlik kaygısı bildirmemiştir.

Nadir görülen yan etkiler arasında küçük karın krampları veya reflü bulunur.

 

Bununla birlikte, sıçanlarda yapılan bir çalışma potansiyel böbrek hasarı endişesini artırdı. Ayrıca böbrek taşlarını önlemek için demir dikeni kullanan bir kişide Tribulus terrestris ile ilgili bir toksisite vakası bildirildi.

 

Genel olarak, çalışmaların çoğunluğu bu takviyenin zararlı yan etkilere sahip olduğunu göstermemektedir. Bununla birlikte, tüm olası riskleri ve faydaları göz önüne almak önemlidir. Tribulus terrestris’i kullanmak isterseniz, doktorunuzla uygun dozu konuştuğunuzdan emin olun.