Crohn hastalığının belirtileri, iltihaba neden olduğu sindirim sistemi bölgesine göre değişir.

Yaygın görülen belirtiler şunlardır:

• Tekrarlayan ishal
• Karın ağrısı, krampları (genellikle yemekten sonra kötüleşir)
• Aşırı yorgun hissetme
• Nedensiz kilo kaybı
• Dışkıda kan ve mukus

Bu belirtilerden biri veya hepsi görülebilir. Belirtilerin şiddeti vakadan vakaya değişkenlik gösterir. Crohn hastalığı olanlarda bu belirtiler aylarca görülmeyip (veya hafif seyredip) sonrasında birden şiddetlenebilir. Hastalığın şiddetli veya sakin periyotları bu şekilde arka arkaya düzensiz şekilde devam edebilir.

Crohn hastalığının nadir görülen belirtileri ise şunlardır:

• Yüksek ateş
• Bulantı, kusma
• Eklem ağrısı, eklemlerde şişme
• Gözlerde iltihap veya tahriş (üveit)
• Ciltte (özellikle bacaklarda) kızaran, ağrılı veya şişkin bölgeler
• Ağızda aft

Crohn hastalığı besinlerin emilimini azaltabildiği için, hasta çocuklarda bir miktar büyüme geriliği görülebilir.

Crohn hastalığının kesin nedeni bilinmemektedir. Çoğu araştırmacı, aşağıdaki etkenlerin bir araya gelerek Crohn hastalığına zemin hazırladığını düşünüyor:

1.Genetik

Uzmanlar, Crohn hastalığı olanlarda daha sık görülen 200’den fazla gen tespit ettiler. Ayrıca her 20 Crohn hastasının 3’ünün anne, baba veya kardeşlerinden birinde de Crohn hastalığı görülüyor.Tek yumurta ikizlerinden birinde Crohn hastalığı varsa, diğer bireyde de görülme riski %70’tir.

2.Sigara

Sigara, kalıtsal etkenlerden sonra Crohn hastalığının en büyük risk faktörüdür. Sigara içenlerde Crohn hastalığının görülme riski, içmeyenlerin iki katıdır.

3.Bağışıklık Sistemi

Bağışıklık sistemimiz, sindirim sistemine girmesi muhtemel olan zararlı canlılara karşı vücudumuzu korur. Ancak Crohn hastalarının bağışıklık sistemi, sindirim sisteminde bulunup da sindirime yardımcı olan “yararlı” bakterileri de öldürmektedir. Crohn hastalığının yol açtığı belirtilerin büyük çoğunluğuna bu durum yol açmaktadır. Bağışıklık sisteminin neden böyle hareket ettiği bilinmiyor.

4.Bulaşıcı Hastalıklar

Genetik olarak Crohn hastalığına yatkın olan kişiler, çocukken şiddetli bir bulaşıcı hastalığa yakalandıklarında anormal bir bağışıklık sistemi tepkisi oluşturabiliyor. Bu tepki Crohn hastalığını tetikleyebiliyor.

Crohn hastalığının kesin çözümü yoktur. Tedavi belirtilerin yok edilmesine yöneliktir.

1.İlk Tedavi

Çoğu vakada ilk önerilen müdahale, steroid ilaç kullanımıdır. Prednizolon hapları veya hidrokortizon şırıngaları yapılabilir.Bu tedaviler şiddetli yan etki doğurabileceği için kesinlikle doktor tavsiyesi ile ve doktor kontrolünde uygulanmalıdır.Budezonid gibi daha hafif ama daha az etkili ilaçlar da tercih edilebilir.

2.Elemental – Polimerik Diyet

Crohn hastalığı diyeti büyüme ve gelişmesinden endişe edilen çocuklarda ve gençlerde elemental diyetler veya polimerik diyetler uygulanabilir. Bu beslenme şekillerinde kişiye özel bir sıvı şeklinde hazırlanan, sindirimi ve emilimi kolay gıdalar verilir.Bütün (parçalanmamış) proteinler kullanılır. Kaynağı yumurta beyazı, kazein olabilir.Karbonhidrat kaynakları mısır şurubu veya mısır nişastası olabilir.Yağ kaynağı olarak ayçiçek yağı, kanola veya soya yağı kullanılabilir.

3.Bağışıklık Baskılayıcılar

Hastalık belirtileri bir yılda iki veya daha çok kez şiddetlenirse, ya da steroid kullanımı azaltıldıktan sonra şiddetlenirse bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların kullanımı gerekli olabilir. Azatiyoprin veya merkaptopürin kullanılabilir.Bu ilaçlar herkes için uygun olmayabilir, öncesinde kan tahlilleri yapılmalıdır. Uygun değilse metrotreksat kullanılabilir.Hamilelerin, bebek düşünenlerin veya emziren kadınların bu ilaçları kullanmadan önce durumlarını doktorları ile görüşmeleri gerekmektedir.

4.Ağır Vaka Tedavileri

Çok şiddetli belirtileri olan hastalarda (veya yukarıdaki tedavilerin sonuçsuz kaldığı vakalarda) biyolojik terapi ilaçları kullanılabilir. Bu ilaçlar çok kuvvetli bağışıklık baskılayıcılardır.İlaçların iki örneği infliximab ve adalimumab’tır.Şırınga veya serum yolu ile verilirler.Yan etkileri konusunda doktorunuzdan bilgi isteyerek görüş alışverişi yapınız.

5.Cerrahi Hastalığı Ameliyatı

Sağlık açısından faydalarının risklerinden daha büyük olduğuna karar verilirse cerrahi müdahale uygulanabilir. Bazı türleri şunlardır; Rezeksiyon: İltihaplı bağırsak bölgesi kesilerek alınır. Açıkta kalan sağlıklı uçlar bağlanır. İlyostomi: İnce bağırsağın sonu karındaki bir açıklığa (stoma) bağlanarak kalın bağırsağa iyileşmesi için fırsat verilir. Birkaç ay sonra kalın bağırsak tamamen iyileşince tekrar ince bağırsağa bağlanır.

Crohn hastalığını kesin olarak önlemek mümkün değildir. Fakat yaşam şeklinizde yapacağınız değişiklikler sindirim sisteminizde oluşması muhtemel enfeksiyon ve yaraları önlemeye yarayacaktır. Hastalığın sindirim sisteminde kendini göstermesine rağmen psikolojik olarak kendinizi sakin tutmak ve stresten uzak durmak size yardımcı olacaktır.

1.Diyet değişikliği

Düşük lif içeren besinler tüketmeniz bağırsak aktivitenizi düşürmeye yardımcı olacak ve ishalin etkilerini azaltacaktır. Mide gazı oluşuma yol açan yiyecekleri azaltmanız da size iyi gelecektir.
Bu yiyecekler; fasulye, lahana, brokoli, çiğ meyve ve içeceklerdir.

2.Stres yönetimi

Stressiz ortamlarda bulunmak, günlük olarak egzersiz yapmak ve diğer rahatlama metotlarını kullanmak Crohn hastalığı riskinizi azaltırken aynı zamanda daha sağlıklı bir hayat yaşamanıza da yardım edecektir.

3.Sigarayı bırakmak

Yapılan araştırmalara göre sigara oluşan yaraları arttırmaktadır. Bundan kaçınmak için sigara içmeyi bırakmanız gerekir.

Osmanlı mutfağının vazgeçilmezi olan karanfil Crohn hastalığına iyi gelir. Hasta 8 adet karanfili aç karnına çiğnemeden yutmalıdır. Bu yöntem biri sabah diğeri ise öğleden sonra olmak üzere günde iki defa uygulanmalıdır. Fakat 6 günden fazla uygulanmaması gerekir.

İbrahim Saraçoğlu

Profesör Doktor

1.Tahıllar

Tükettiğiniz lif miktarını azaltmak için tam buğday ekmeği, tam buğdaylı makarna, arpa, çavdar ve çavdar ürünlerini azaltmanız gerekir. Bunların yerine pirinç, patates, mısır ekmeği, mısır irmiği, yulaf ezmesi ve glütensiz ekmek tüketilebilir.

2.Meyve ve Sebzeler

Azaltılması veya tüketilmesinin bırakılması gerekenler; Kabuklu elma, Brokoli
, Lahana, Karnabahar, Enginar, Vişne ve Kiraz, Şeftali, Erik

3.Protein ve Et

Azaltılması gerekenler; Kırmızı et, Sosis, Kümes hayvanları.Yerini alabilecek olan ürünler; Yumurta, Balık, Kabuklu deniz ürünleri, Fıstık Ezmesi, Soya Ürünleri

4.İçecekler

Azaltılması veya bırakılması gerekenler; Kahve, Siyah Çay, Soda, Şarap, Likör ve Bira.

Baharatlar

Azaltılması veya bırakılması gerekenler; Yenibahar, Karabiber, Arnavut Biberi, Pul Biber, Meksika Biberi, Sarımsak, Kuru Soğan çeşitleri, Wasabi.Yerini alabilecekler; Zerdeçal, Zencefil, Yeşil Soğan, Limon Kabuğu, Yemeğe eklenebilen taze otlar, Hardal

6.Vitaminler

Mayo Kliniği’ne göre yara ve enfeksiyonlardan ötürü vücudun vitamin yönünden zayıf kalmaması adına multivitamin tedavisi uygulanmalıdır.
Eğer diyetiniz fazla kısıtlanmış ise kalsiyum almanız önem arz etmektedir.
Hastalığınızın ilerleyişi ve diyetinize göre folik asit, B-12 vitamini, yağda çözülebilen (A, D, E, K) vitaminleri en çok kullanılması gereken vitaminlerdir.