Cranberry, diğer adıyla turna yemişi, yüzyıllardır hem gıda hem ilaç olarak kullanılan bir meyvedir. Aslen Kuzey Amerika’ya özgü olan bu bitki mesane ve böbrek hastalıklarını tedavi etmek için uzun yıllardır tercih ediliyor. Aradan geçen zaman içinde cranberry üzerine yapılan araştırmalar bu meyvenin; iştah kaybı, mide problemleri, kan bozuklukları ve C vitamini eksikliğine bağlı olarak gelişen iskorbüt hastalığının tedavisinde çiğ veya pişmiş tüketiminin tedavi edici rol üstlendiğini göstermiştir. Bu bakımdan hem tadı hem de tedavi edici özelliği dolayısıyla cranberry meyvesinin tüketimi yaygınlaşmıştır.

Bunlara ek olarak son dönemlerde yapılan araştırmalar da cranberrynin, Escherichia coli (E. coli) olarak bilinen bakterilerin neden olduğu idrar yolu enfeksiyonlarını önleyici özelliğini gözler önüne sermiştir. Cranberrynin önceleri idrarı asidik hale getirip bakterileri öldürdüğü düşünülse de son çalışmalar, bakterilerin idrar yolu duvarlarına takılmasını önleyerek etki gösterdiğini ortaya çıkarmıştır. Bu bakımdan birçok bilimsel çalışma idrar yolu enfeksiyonlarının tedavisi için değil de, önlenmesi için cranberry tüketimine dikkat çekiyor.

Bu meyvenin idrar yolları enfeksiyonuna ek olarak mide ülserine de yol açabilen Helicobacter pylori (H. pylori) enfeksiyonlarının tedavisi ya da diş plaklarını önlemek amaçlı kullanımı da yaygındır. Zira cranberry’nin antioksidan ve antikanser etkinliğe sahip olduğu kanıtlanmıştır.

Bu meyvenin içerdiği proantosiyanidinler antioksidan özelliklerinin bir kısmını ve aynı zamanda canlı kırmızı-siyah rengini vermektedir. Antioksidanlar DNA hasarı sonucu oluşan serbest radikalleri ortadan kaldırırlar ve kalp hastalığı, diyabet, kanser ve diğer hastalıkları da önler, var olanları tedavi ederler.

Cranberry içerisinde; kalsiyum, demir, fosfor, magnezyum, potasyum, çinko, C vitamini, K vitamini, B6 vitamini ve E vitamini, salik asit, protein, flavanoid, antosiyanin ve triterpenoid bulunmaktadır. Bu da demektir ki, cranberry, pek çok derde derman olacak özellikte bir meyvedir.

Tüm bunların yanında zaten cranberry C vitamini gibi bir önemli bir antioksidan kaynağı olarak da tüm vücut sağlığına faydalıdır.

Cranberrynin olgunlaşmış meyveleri, taze veya kurutulmuş olarak ya da meyve suyu şeklinde yiyecek veya ilaç olarak kullanılmaktadır.

Cranberrynin faydaları

İdrar yolu enfeksiyonlarını önler!

Cranberry hakkında yapılan araştırmaların en sıklıkla altını çizdiği husus, özellikle sık idrar yolu enfeksiyonu geçiren kadınlarda, mesane ve üretra da idrar yolu enfeksiyonunu önlemeye yardımcı olduğunu şeklindedir. Yaşlı kadınlar üzerinde yapılan bir çalışmada, cranberrynin mesane bakterilerini azalttığı görülmüştür. Yine aynı bağlamda yapılan başka bir çalışmada ise sıklıkla idrar yolları enfeksiyonu öyküsü olan kadınlarda cranberry kapsülünün kullanımının tedavi anlamında olumlu sonuç verdiği gözlenmiştir. Fakat altını çizmekte fayda var ki; çalışmalar cranberrynin var olan bir idrar yolu enfeksiyonunun tedavisinde etkili olmadığını, sadece önlemekte faydalı olduğunu göstermiştir. Zira cranberry bakterilerin idrar yolları duvarlarına takılmasını engelliyor, oysa idrar yolu enfeksiyonu zaten gelişmişse ve bakteriler idrar yolu duvarlarına yapışmışsa etkili olmuyor. Cranberry bu yüzden idrar yolları enfeksiyonunun tedavisinde değil, sadece önlenmesinde etkilidir. Var olan bir idrar yolları enfeksiyonu, geleneksel antibiyotiklerle tedavi edilmelidir.

Ülseri önler!

Yapılan bilimsel çalışmalar, cranberrynin mide ülserine neden olabilecek Helicobacter pylori adlı bakterinin mide duvarlarına yapışmasını önleyebileceğini göstermektedir. Fakat bu konuda kesin bir sonuca varmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğu da bilinmektedir.

Bağışıklık sisteminin fonksiyonlarını destekler!

Bağışıklık sistemi, bizi dışarıdan gelen tüm hastalıklara ve zararlı maddelere karşı koruyan doğal bir koruma kalkanıdır. 2013 yılında yapılan bir çalışma da cranberrynin bağışıklık sistemine destek olduğu, özellikle soğuk havalarda gribe ve soğuk algınlığına bağlı olarak gelişen enfeksiyonlara karşı direnç kazandırdığı şeklinde bir sonuç ortaya çıkarmıştır. Bu bakımdan özellikle mevsimsel rahatsızlıkları önlemek için cranberry tüketimi önerilebilir.

Cranberrynin olumlu etki gösterdiği diğer rahatsızlıklar

• Bazı kanser türleri; cranberrynin faydalarına dair yapılan bazı invitro ve hayvan çalışmaları cranberry’nin kanser hücrelerinin büyümesini durdurmaya yardımcı olabileceğini gösteriyor. Cranberrynin içerisinde bulunan fitokimyasallar; prostat, akciğer, meme ve kolon kanserine karşı koruyucu etki sergilemektedir.
• Yüksek kolesterolü düşürür. Bazı ön çalışmalar cranberry suyunun kötü kolesterlü düşürerek iyi kolesterolü yükselttiğini gösteriyor.
• Virüslerle mücadele eder, onları etkisiz hale getirir. Bazı çalışmalarda cranberry’nin birtakım virüslerle mücadele edebileceği görülmüş, fakat kesin bir sonuç için daha kapsamlı araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
• Diş plağı oluşumunu önler. Cranberry’nin dişlerdeki plak oluşumuna neden olan bakterilerin dişlere yerleşimini önlediğine dair çalışmalar bulunmaktadır.
• Kemikleri koruyucudur, kemik erimesine karşı etkilidir.
• İçerdiği C , B3 ve B5 vitaminleri sayesinde anti aging etki gösterir, yaşlanmayı geciktirir.
• Taze halde tüketilirse diyabet oluşumunu önler.
• Böbrek üstü bezlerin çalışmasını sağlayarak, böbreklerde kum ve taş oluşumunu önler.
• İçerdiği bolca lif sayesinde kilo vermeye yardımcıdır.
• Kalsiyum açısından oldukça zengin bir meyve olduğu için kemik sağlığını korur, eklem sıvısının azalmasını önler, kemik ve iskelet sistemini korur.
• Güçlü bir antioksidan olduğu için kalp ve damar sağlığını olumlu yönde etkiler.
• İçeriğinde bulunan A 1 ve C vitamini sayesinde ağız içi yaralanmalarını iyileştirir.
• Beyin hücrelerinde hasar oluşumunu önler.
• İçerdiği lif sayesinde sindirim sisteminin dostudur, sindirimi kolaylaştırıcı etki gösterir.

Cranberry tüketecek olanlara öneriler

• Tüm vücut sağlığı ve çoğu hastalıkların tedavisi için kullanılsa da bazı bitkilerle birlikte kullanıldığında bazı sorunlara sebep olabilirler. Bu bakımdan cranberry de dahil diğer doğal öneriler için bir doktora danışmakta fayda vardır.
• Bilinen bir rahatsızlığı olan ve bu rahatsızlık için tedavi gören kişilerin cranberry tüketiminden önce doktora danışmaları önerilir.
• Cranberry suyu genellikle hamile ve emziren kadınlar için bile güvenli bir gıda takviyesi olarak kabul edilmektedir. Ancak kişisel bir sağlık sorunu ya da engel olup olmadığının bilinmesi için yine de doktora danışılmasında fayda vardır.
• Diğer doğal besin maddelerinde olduğu gibi cranberry meyvesinin ya da suyunun aşırı şekilde tüketimi de bazı sağlık sorunlarına yol açabilir. Özellikle de mide, barsak rahatsızlıklarına ve ishale neden olabileceği için günde 1 bardaktan fazla cranberry suyu tüketilmemesi gerekir.
• Cranberrynin içinde bulunan kimyasallar, yüksek oranda oksalat içerdiği için bazı kişilerde böbrek taşı riskini artırabilir. Eğer böbrek taşı gibi bir sorun varsa cranberry takviyeleri almadan veya cranberry suyu içmeden önce doktora danışmakta fayda vardır.
• Hali hazırda idrar yolları enfeksiyonu olan kişilerin cranberry tüketimi önerilmez. Bu durumda doktora başvurup ilaç tedavisi almak en doğrusudur.
• Hazır olarak satılan çoğu cranberry suyuna ekstra şeker eklenmiştir. Bu bakımdan şeker hastalığı olan kişiler cranberry suyu tüketmende önce doktora danışmalıdır.
• Aspirin alerjisi olan kişilerin, cranberrye de alerjisi olma riski yüksektir.

Cranberrynin olası etkileşim gösterdiği ilaçlar

• Warfarin (Coumadin) gibi kan inceltici ilaçlar alan kişilerde cranberry, kanama riskini artırabilir.
• Aspirin gibi salisilik asit içeren ilaçlar kan inceltici özellik gösterir. Böyle ilaçlar kullanıyorsanız ya da aspirin alerjiniz varsa cranberry kullanmanız önerilmez.
• Cranberry, karaciğer tarafından parçalanan ilaçlar ile etkileşime girebilmektedir. Herhangi bir ilaç kullanan kişiler, cranberry tüketmeden önce doktora danışmalıdır.