aPTT (Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamanı) kanın pıhtılaşma süresi hakkında bizlere bilgi veren bir testtir. Kan pıhtılaşma bozukluklarında ve baz kan sulandırıcı (heparin) tedavilerinin takibinde kullanılır.

aPTT Nedir?

Tüm vücudumuzun gerek büyük gerekse kılcal damar ağları ile sarıldığını hepimiz biliriz. Bu kapalı damar sisteminde kanı tutmakta pıhtılaşma sistemininin görevi yadsınamaz. Herhangi bir damarda gelişebilecek çatlakta veya yırtıkta, saniyeler içinde pıhtılaşma sistemi aktifleşir ve tıkaç oluşturularak kanamayı durdurulur. Şayet böyle olmasaydı en ufak kesilerden bile ölüm gerçekleşebilirdi.

Kanın pıhtılaşması oldukça karışık bir süreçtir. Kanda bulunan, pıhtılaşma faktörü isimli birçok proteinin birbiri ile etkileşimi ve aktifleşmesi sonucu pıhtı gelişir. Bu faktörlerde olabilecek eksiklikler veya sorunlar kişiyi kanamaya yatkın bir hale getirir. Bu test özellikle şu pıhtılaşma faktörlerinin bozukluğunu veya eksikliğini gösterir; Faktör 1 (fibrinojen), faktör 2, 5, 8, 9, 10, 11 ve 12.

Parsiyel Tromboplastin Zamanı(PTT) kanın pıhtılaşması için geçen süreyi ölçen bir testtir. aPTT testi de aynı şekilde pıhtılaşma süresini ölçer. Ancak PTT’den farklı olarak pıhtılaşmayı hızlandırmak için aktivatör kullanılmıştır. Her iki test aynı amaçla kullanılsa da aktive PTT(aPTT) testi PTT testine göre daha hassastır. Bu testlerin değerlerinin yüksek olması kanın geç pıhtılaştığı anlamına gelir.

aPTT Testi Normal Değeri Kaçtır?

• 25 – 36 saniye arasında olmalıdır. Bu değerin 100 saniyeden uzun olması durumunda vücutta kendiliğinden(spontan) kanamalar gelişebilir.  PTT(parsiyel tromboplastin zamanı) için bu değer 60-70 saniye seviyelerindedir. Bu testlerin normal aralıkları labaratuvara göre değişebilir.

aPTT Testi Neden Yapılır?

• Anormal kanama veya morarmaların nedenini araştırmada kullanılır. Bu duruma örnek vermek gerekirse;
  1. Çok sık gelişen ve geç duran anormal burun kanaması
  2. Vücuttaki küçük kesilerdeki kanamaların çok geç durması
  3. Kendiliğinden eklem içi kanamaların oluşması
  4. Darbe olmaksızın vücutta morluklar olması yada ufak darbelerde ciddi morluklar gelişmesi gibi…
• Heparin tedavisinin takibinde. Heparin genellikle kalp damar hastalığı olanlara verilen “kan cıvıtıcı” veya “kan inceltici” olarak bilinen ve kanın pıhtılaşma süresini uzatan bir ilaçtır.
• Pıhtılaşma faktörlerinin az olduğu veya hiç olmadığı kanamaya yatkınlık yaratan hastalıkların araştırılmasında (Hemofili hastalığı gibi)
• Vücudumuzdaki savunma hücrelerinin pıhtılaşma faktörlerine saldırdığı ve damar içi pıhtılaşmanın gelişebildiği hastalıklarda. Antifosfolipid Antikoru Sendromu veya Lupus Antikoagülan Sendromu gibi.
• Ameliyat öncesi de yapılır. Ciddi kanama gelişebilecek durumun önceden tespiti için.
• Karaciğer yetmezliğinin değerlendirilmesinde. Pıhtılaşma faktörlerinin çoğu karaciğerde üretilir. Siroz gibi karaciğer fonksiyonlarının bozulduğu hastalıklarda pıhtılaşma sistemi de bozulacağı için aPTT değeri uzar.

aPTT Yüksekliği Nedenleri

Bu değerin yükselmesi, kanın geç pıhtılaşması anlamına gelir. Bu durumun nedenlerini sırası ile değerlendirelim.

Hemofili Hastalığı

Genetik geçişli kanamaya yatkınlığa neden olan bir hastalıktır. Faktör 8’in az olduğu veya hiç olmadığı duruma Hemofili A, faktör 9’un az olduğu veya hiç olmadığı duruma ise Hemofili B hastalığı denir. Her iki durumda da kan geç pıhtılaşır bu da kanamaya yatkınlık anlamına gelir.

Siroz

Karaciğerin fonksiyonlarını yerine getiremediği ve karaciğer yetmezliğinin oluştuğu bu durumda kanamaya yatkınlık görülür. Daha önce de bahsettiğimiz üzere pıhtılaşma faktörlerinin çoğu karaciğerde üretilmektedir. Karaciğer fonksiyonunu yeterince yerine getiremediği için pıhtılaşma faktörlerinin üretimi de sekteye uğrar. Sonuç olarak aPTT yüzsekliği (uzaması) görülür.

K Vitamini Eksikliği

K vitamini bazı faktörlerin üretiminde gereklidir. Karaciğerde üretilen Faktör 2-7-9 ve 10 K vitaminine ihtiyaç duyar. K vitamini eksikliği bu faktörlerin üretiminini bozar ve kanın pıhtılaşma süresini uzatır.

Von Willebrand Hastalığı

En sık görülen kalıtsal kanam bozukluğudur. Pıhtı oluşumda görevli Von Willebrand Faktörün doğuştan yokluğu, düşük seviyelerde olması veya normal seviyede olduğu halde görevini yerine getirememesi sonucu oluşan bir hastalıktır. Bu hastalıkta da kanamaya yatkınlık olur.

DIC (Dissemine İntravasküler Koagülasyon)

Yaygın damar içi pıhtılaşma olarak da bilinir. Normal insanda damar içinde pıhtılaşma faktörleri ve pıhtılaşma sistemi aktif değildir. Sadece gerektiği zaman (bıçak ile damar duvarının kesilmesi gibi) aktifleşir, kısa sürede kanamayı durdurur ve sonra tekrar pasif şekilde bekler. Bazı durumlarda damar içindeki pıhtılaşma sistemi kontrolsüz olarak aktifleşir. Sonucunda damar içinde pıhtılar oluşur ve pıhtılaşma faktörleri hızla tüketilir. Buna DIC yani yaygın damar içi pıhtılaşma denir.

Kontrolsüz şekilde aktileşen pıhtılaşma sistemi pıhtılaşma faktörlerini tükettiği için kişide bu sefer kanama riski oluşur. Yani aPTT yüksekliği (uzaması) görülür. Buna neden olan durumlar şunlardır; kan zehirlenmesi (sepsis), yılan ısırıkları, bazı kanserler, ciddi yanıklar, ciddi travmalar veya ameliyatlar…

Heparin veya Coumadin Tedavisi

Kan sulandırıcı veya kan inceltici olarak bilinen bu ilaçlar kanın pıhtılaşma süresini uzatır. Çeşitli pıhtılaşma faktörleri etkisini azaltarak(inhibitör) bu duruma neden olurlar. Veriliş amacı kanın hızlı pıhtılaşmasını engellemektir. Bazı ritim bozuklukları, kalp hastalıkları, kalp ve kalp kapağı ameliyatları sonrası başlanır.

aPTT Yüksekliği Yapan Diğer Nedenler;

• Fibrinojen(Faktör 1) eksikliği
• Fitzgerald faktörünün (prekallikrein) doğuştan eksikliği
• Lösemi
• Antifosfolipid antikor sendromu ve Lupus antikoagülan sendrom

aPTT Düşüklüğü Nedenleri

Kanın pıhtılaşma süresini kısaltan durumlar bu değerin düşmesine neden olur.

• DIC (Yaygın Damar İçi Pıhtılaşma): Erken evrelerde aPTT değeri kısalırken ileri evrelerde uzar.
• Yaygın kanser: Yumurtalık kanseri, pankreas kanseri, kolon kanseri gibi…
• Ani kanamanın hemen sonrasında

aPTT pıhtılaşma sistemini değerlendirmede kullanılan önemli bir testtir. Bu testi süresini etkileyen birçok ilaç vardır. Alerji ilaçları (antihistaminikler), C vitamini, aspirin bu ilaçlardan bazılarıdır. Sağlıklı test sonucu elde etmek için tahlil öncesi kullandığınız ilaçları doktorunuza bildirmeniz gerekebilir.