AFP (Alfa Fetoprotein) gebelerde bir tarama testi, normal kişilerde ise bir kanser belirteci olarak kullanılmaktadır.

AFP (Alfa Fetoprotein) Nedir?

Gebelikte anne karnındaki bebeğin(fetüsün) karaciğeri, vitellüs kesesi (yolk sac) ve az miktarda da mide barsak sistemi tarafından üretilen bir proteindir. Gebelerde bu proteinin yüksek veya düşük olması çeşitli doğumsal kusurların(defektlerin) varlığını düşündürür. Doğum sonrası ilk 3 ayda bebek kanındaki temel proteindir. Doğum sonrası zamanla azalan bu protein 1 yaşında çok düşük seviyelere geriler.

Erişkinlerde ise çeşitli kanser hücrelerinden kana salınan bir proteindir. Bundan dolayı bir tümör belirteci olarak kullanılmaktadır.

AFP Normal Değeri Kaçtır?

• Yetişkinlerde <40 ng/ml veya 40 mcg/L olmalıdır. Yetişkinlerde 40’ın üstünde olması yüksek kabul edilir.
• 1 yaş altı çocuklarda <30 ng/ml

Gebelerde tarama testi olarak kullanılırsa;

• <2.5 MoM olursa negatif (2.5’in altında olması)
• 2.5 MoM veya üzerinde olursa pozitif kabul edilir.

AFP (Alfa Fetoprotein) Testi Neden Yapılır?

• Çeşitli kanserlerin (hepatoselüler karsinom, testis tümörü gibi) tanı, tedavi ve takibinde
• Gebelerde doğuştan anomalileri erkenden saptamak amacıyla

Gebe olmayan kadınlarda veya erkeklerde Alfa Fetoprotein hiç bulunmaz veya çok düşük seviyelerde bulunur. Gebe kadınlarda ise düşük seviyelerde bulunur.

Normal Bireylerde AFP (Alfa Fetoprotein) Yüksekliği

Normal bireylerde yüksekliğin sebepleri şunlardır;

• Hepatoselüler karsinom: Karaciğerden köken alan kanserler arasında en sık görülendir. Bu kansere yakalananların yaklaşık %70’inde Alfa Fetoprotein değeri yüksektir. Tedavinin izlenmesi ve hastalığın gidişatı için de Alfa Fetoprotein değerine bakılır. Yani tedavi sonrası değerlerin düşmesi iyi, yükselmesi kötü olarak yorumlanır.
• Testis Kanseri
• Germ hücreli kanser: Kadınlarda yumurtalık, erkeklerde ise testisteki üreme hücrelerinden köken alan kanser türüdür. Nadir olarak vücudun farklı bölgelerinde de olabilir.
• Yolk sac (vitellüs kesesi) kanseri
• Ataksi telenjiektazi: Çocukluk döneminde başlayan ilerleyici denge bozukluğu, cilt bulguları ve zeka geriliği ile kendini gösteren genetik geçişli bir hastalıktır.
• Pankreas kanseri
• Mide kanseri
• Kolon kanseri
• Akciğer kanseri
• Lenf kanseri (lenfoma)
• Meme kanseri
• Siroz
• Alkolik karaciğer hastalığı
• Hepatit

Kronik karaciğer hastalığı olanlarda hafif veya orta dereceli Alfa Fetoprotein yüksekliği görülebilir. Bu yükseklik genellikle 500 ng/ml seviyesini geçmez. Karaciğer kanserlerinde (hepatoselüler karsinom veya hepatoma) bu yükseklik daha fazla olup genellikle 500 ng/ml seviyesinin üzerindedir.

Gebelerde AFP Yüksekliği ve Düşüklüğü

Gebelerde yapılan üçlü ve dörtlü tarama testlerinde bakılan değerlerden birisi de Alfa Fetoproteindir. Gebelerde yükselmesi fetüste şu hastalıkların olabileceğini düşündürür;

• Nöral tüp defekti (sinir sistemi gelişim kusuru)
• Çoklu gebelik
• Karın duvar defekti :Örnek olarak karın ön duvarının kapanma kusuru nedeniyle oluşan omfaloseli verebiliriz. Omfaloselde barsaklar üstündeki zar tabaka ile birlikte karın duvarı dışındadırlar.
• Düşük riski

Gebelerde düşüklüğü fetüste şu hastalıkların olabileceğini düşündürü;

• Down Sendromu (Trizomi 21), Trizomi 18 (Edwards sendromu)
• Fetal distres (anne karnındaki bebeğin sıkıntıya düşmesi) veya doğuştan anomaliler
• Anne karnındaki bebeğin ölümü (fetal ölüm)

Özellikler nöral tüp defektinin saptanması için AFP değerleri oldukça önemlidir.  Nöral tüp defekti açısından riskli olanlar bu tetkik açısından daha da dikkatli olmalılar. İşte riskli kişiler;

• 35 yaş üstü gebelikler
• Ailede doğumsal kusur öyküsü olanlar
• Hamileliklerinde zararlı ilaç veya ilaçları kullananlar
• Şeker hastalığı olanlar (insülin kullananlar)

Kan AFP testi gebeliğin 16.-20. haftaları arasında yapılır. İnsülin bağımlı şeker hastalarında ve sigara içenlerde hafif yükseklik görülebilir.