ACTH (Adrenokortikotropik Hormon) beyindeki hipofiz bezinin ön lobundan salgılanan bir hormondur. Görevi kortizol seviyesini düzenlemektir.

ACTH (Adrenokortikotropik Hormon) böbrek üstü bezlerini(adrenal bez) uyararak buradan kortizolün salınmasını sağlar.  Yükselen kortizol seviyesi ise adrenokortikotropik hormon salınımı baskılar. Bu şekilde kortizolün dengede tutulur.

Adrenokortikotropik hormon, beynin hipotalamus bölgesinden salgılanan CRH isimli hormonun kontrolündedir. CRH hormonu hipofiz bezini etkileyerek Adrenokortikotropik hormonun salgılanmasını uyarır.

ACTH Normal Değeri;

• Sabah saatlerinde 10-60 pg/ml arasında olmalıdır. Sabah saatlerinde 60’ın üstünde olması yüksek, 10’un altında olması ise düşük kabul edilir. Normal değer aralıkları laboratuara göre değişiklik gösterebilir.

Testin sabah yapılması önemlidir. Çünkü bu hormon gün içinde değişkenlik göstermektedir. Sabah saat 06:00 – 08:00 saatleri arasında en yüksek, akşam 21:00 – 22:00 seviyelerinde ise en düşük seviyelerdedir. Doktorunuz bu testi akşam yaptırmak isteyebilir. Akşam yapılacak tahlillerde normal değer aralığı değişecektir.

ACTH Testi Neden Yapılır?

• Düşük veya yüksek kortizol seviyesinin nedenlerini araştırmak amacıyla istenir. Kortizol yüksekliği veya düşüklüğü olan kişide bunun hipofiz bezinden mi yoksa böbrek üstü bezinden(adrenal bez) mi kaynaklandığını anlamak için yapılmaktadır.

ACTH (Adrenokortikotropik Hormon) Yüksekliği Nedenleri

Adrenokortikotropik hormon genellikle kortizol ile birlikte değerlendirilir. Her iki hormon seviyesi de birbirini etkilemektedir. Adrenokortikotropik artışına neden olan durumlar şunlardır;

Cushing Hastalığı

Cushing hastalığı hipofiz bezindeki iyi huylu bir tümörün (adenom) neden olduğu ACTH hormonunun aşırı üretilmesi durumudur. Bu yükseklik böbrek üstü bezlerinde kortizol üretimini de uyarır ve kortizol yüksekliğine neden olur.

Ektopik ACTH Üreten Tümörler

Hipofiz bezi dışındaki bir tümörlerden adrenokortikotropik hormonu salgılanır. Bu hormon üretimi böbrek üstü bezinden aşırı kortizol üretimine uyarır. Peki hipofiz bezi dışında ACTH (Adrenokortikotropik hormon) üreten tümörler hangileridir? Sıklık sırasına göre:

• Akciğer kanseri (küçük veya yassı hücreli) en sık adrenokortikotropik hormon salgılayan tümörlerdir.
• Bronş kanseri
• Timus karsinoidi
• Pankreas tümörleri
• Feokromositoma, nöroblastoma, gangliyoma
• Medüller tiroid kanseri

Addison Hastalığı

Primer  adrenal yetmezlik de denilen bu hastalıkta böbrek üstü bezlerinde sorun vardır. Yeterli miktarda kortizol üretilemez. Kortizol seviyesi düşük olduğu için beyinde(hipofiz bezinde) ACTH salınımı uyarılır. Bu şekilde kortizol üretimi arttırılmaya çalışılır.

Diğer Nedenler

• Konjenital Adrenal Hiperplazi: Kalıtsal geçişli olan bu hastalıkta doğuştan böbrek üstü bezlerindeki enzimlerde eksiklikler vardır. Kortizol ve aldesteron hormonlarının az, adrojenlerin aşırı üretildiği bir hastalıktır.
• Nelson Sendromu: Oldukça nadir görülen bir hastalıktır. Her iki böbrek üstü bezi alınmış kişilerde hipofiz bezi veya hipotalamusun aşırı aktivite kazanması sonucu gelişir.
• Duygusal veya fiziksel stres, gebelik ve adet(menstural) dönemlerde salınımı artmaktadır.

ACTH (Adrenokortikotropik Hormon) Düşüklüğü Nedenleri

• Hipofiz yetersizliği: Hipofiz bezindeki sorundan kaynaklı az üretilmesi durumudur. Radyoterapi tedavisi, enfeksiyonlar, kanama, kafa travmaları, beyin hasarı gibi durumlar hipofiz yetersizliğine neden olabilir.
• Kortizol (steroid) tedavisi: Tedavi amacıyla verilen kortizol hormonu hipofizden adrenokortikotropik hormon salınımı baskılar.
• Hipotalamus yetersizliği (CRH yetersizliği) yapan hastalıklar. CRH düşüklüğü hipofizden adrenokortikotropik hormon üretiminin azalmasına neden olur. Sarkoidoz, tüberkiloz, mantar enfeksiyonları ve bazı tümörler bu duruma neden olabilir.
• Böbrek üstü bezi (adrenal) tümörleri: Adrenal adenom veya karsinomlar